Vandaag in 1933 won Abe de Vries per ongeluk de Elfstedentocht

Abe de Vries won de Elfstedentocht van 1933 zonder dat hij het zelf door had en diende hiertegen een protest in.

Ik wenste dat Sipke ook als eerste werd erkend. Anders konden ze wat mij betreft die prijs wel houden.

De discussie of er wel of geen Elfstedentocht zou komen, was in 1933 snel afgelopen. Nog vóór Kerstmis was het koud genoeg om deze te rijden, waardoor deze editie de vroegste is, die ooit is verreden.

Klinkt leuk, maar eigenlijk heeft het vooral nadelen om vóór de zonnewende deze schaatstocht te organiseren, omdat er dan veel minder daglicht is dan in januari of februari. Dat zou in onze tijd niet zoveel uitmaken, omdat we overal kunstlicht kunnen aanbrengen, maar in 1933 was dat niet zo.

De start van de wedstrijd was daarom een uur later dan normaal: half zes in de ochtend. En het was inderdaad donker, zoals wedstrijdrijder (en winnaar van 1933) Abe de Vries in zijn herinneringen vastlegde: ‘Na de start reden we achter elkaar aan met als enige verlichting een zaklantaarn in de hand.’ Het was een behoorlijke chaos tijdens de eerste kilometers.

Een ongeboren uur

Niet dat veel mensen in Leeuwarden hadden meegemaakt, want het was in 1933 nog lang niet zo’n groot evenement als nu. De Leeuwarder Courant schreef in een verslag: ‘Van zo’n afrit (de start, jRRT) merken de meeste inwoners onzer stad niet veel: op zóó’n ongeboren uur plegen zij, die er niet veel te maken hebben, niet op te staan. De sfeer, de Elfsteden-sfeer, komt zoo geleidelijk aan ’s ochtends over de stad.’

Bij de finish was het aanzienlijk drukker, maar toch eindigde deze tocht op dezelfde manier als die was begonnen: onoverzichtelijk en onduidelijk. De Vries schreef hierover: ‘Toen wij in het oosten Leeuwarden binnen reden, ging de wedstrijdleiding het ijs op en liet men een politie-agent met zijn schaats een streep over het ijs trekken, zo’n 200 meter voor de Groenweide. Ik reed daar argeloos als eerste overheen, gevolgd door Sipke. Nergens was een bord met FINISH of FINISH 200 meter of FINISH 100 meter en zo was ik ongewild en ongemerkt eerste geworden.’

Een brief

Desondanks werd De Vries later toch als de enige officiële winnaar beschouwd. Tot frustratie van Castelein werd hij daarom niet uitgenodigd voor een speciale tv-uitzending in de jaren zestig met alle levende winnaars van de Elfstedentocht.

De levens van De Vries en Castelein waren desondanks voor altijd aan elkaar verbonden door die tocht van 1933. Zijzelf hebben zich altijd als gedeelde winnaar beschouwd. De Vries maakte dat in 1975 nog eens duidelijk in een brief aan de Leeuwarder Courant.

“Ik had geluk gehad”, schreef De Vries eerlijk, “maar ik wenste dat Sipke ook als eerste werd erkend. Anders konden ze wat mij betreft die prijs wel houden. We zijn toen beiden als eersten geklasseerd. Ik vind het jammer dat later anderen Sipke naar de tweede plaats verwezen. Ik hoop dat mijn mening in deze wordt geaccepteerd.

Ik vond dat wij bedonderd waren, wel was ik misschien iets sterker dan Sipke maar wij waren geen van beiden gewaarschuwd door enig taal of teken dat hier de eindstreep was. Later heeft mr. Hepkema (de voorzitter van de Elfstedenvereniging) mij, na een gesprek hierover wel enigszins gelijk gegeven en ook Sipke Castelein een gouden medaille gegeven.”

Of het toeval is of niet, maar uiteindelijk zijn de twee schaatsers kort na elkaar overleden in 1995. Op 31 maart 1995 stierf Castelein op 84-jarige leeftijd, in december is De Vries overleden.