Het eerste EK atletiek werd misbruikt voor fascistische propaganda
Het allereerste EK atletiek van 1934 in Italië werd gebruikt voor fascistische propaganda. Het sportevenement kende zo een dubieus politiek begin, vergelijkbaar met de nazi-Spelen van 1936.
Benito Mussolini, foto van het Hungarian National Museum – CC BY-NC-SA – via Europeana
Twee jaar voordat Adolf Hitler van de Olympische Spelen in Berlijn een propagandistische show maakte, deed Benito Mussolini dat ook al, zowel met het WK voetbal als het EK atletiek. Beide sportevenementen uit 1934 werden door de Italiaanse fascist gebruikt om propaganda te maken en waren zo een inspiratiebron voor de nazi’s voor Berlijn 1936.
Veel geld
Het idee voor een EK atletiek was overigens al ouder, want daarover werd al in 1930 gesproken door de Brit Harold Abrahams, olympisch kampioen op de 100 meter van 1924. ‘Hij is van meening, dat in die richting stelling iets gedaan kan worden,’ schreef dagblad Het Vaderland hierover.
In 1932 bood Italië aan om dit EK in 1934 te organiseren. Het land had er veel geld voor over en wilde de reis- en verblijfskosten van honderd buitenlandse atleten betalen – nog los van de Italiaanse deelnemers. Dit ruime financiële aanbod was overtuigend genoeg voor de atletiekwereld om het EK om te bouwen tot decor van de propaganda van Mussolini.
Deze tactiek werkt in onze tijd trouwens nog steeds. Zo werden in 2015 de eerste Europese Spelen gehouden in Bakoe, Azerbeidzjan. Dat was toen het enige land dat er veel geld voor overhad, ook al was het in oorlog en stond het onder leiding van een dictator met dubieus geld. Pas na afloop krijgt de internationale sportbeweging wel eens spijt van zo’n evenement, zoals nu weer met Rusland. Uiteindelijk is geld de brandstof van de olympische machine met spijt als uitlaatgas.
Mussolini Stadion
Poetin, Hitler en de plaatselijke dictator van Azerbeidzjan hebben in ieder geval veel te danken aan de inzichten, die Mussolini in 1934 opdeed met het EK atletiek in Turijn. Al in de jaren 20 had de Italiaanse dictator zich op de sport gestort om die in dienst te stellen van zijn ideologie. De Nieuwe Tilburgsche Courant doorzag dit heel goed in een analyse op 23 juni 1934: ‘Mussolini heeft zich op het standpunt gesteld, dat de sport ’n prachtig propagandamiddel voor zijn regiem kan zijn: zoowel naar binnen als naar buiten.’ De Telegraaf was er in 1926 diep van onder de indruk in het artikel Het succes der fascistische reorganisatie: ‘Evviva Mussolini!’
Het was daarom een groot politiek succes voor Italië dat het in 1934 zowel het WK voetbal als het EK atletiek mocht organiseren. Voor het atletiekevenement verrees het Mussolini Stadion, waar de rest van de wereld vol ontzag naar keek. Op deze plek zouden de Nederlandse deelnemers onverwacht goed presteren. ‘De resultaten voor Nederland zijn bijzonder goed,’ constateerde Het Vaderland in een terugblik. ‘Drie eerste prijzen, terwijl het organiseerende Italië, dat dus onder de meest gunstige omstandigheden verkeerde, slechts één titel won.’
Dat moet pijnlijk geweest zijn voor Mussolini: zoveel propaganda en toch niet eindigen als de beste.
