De metamorfose van het Nederlandse Fed Cup-team

Komend weekend spelen de Nederlandse tennisvrouwen in de halve finale van de Fed Cup. Winst zou de beste prestatie sinds 1997 betekenen. Destijds kropen de Oranjevrouwen, op weg naar de finale, enkele keren door het oog van de naald.

Door Dirk Maas

Eind 2013 wordt Paul Haarhuis aangesteld als coach van het Fed Cup-team. De Nederlandse vrouwen vertolken in deze jaarlijkse internationale tenniscompetitie voor landenteams al enige tijd een marginale rol en nemen op dat moment de 31e plaats op de Fed Cup-ranglijst in. De zesvoudig Grand Slam-winnaar in het dubbelspel is verheugd over zijn aanstelling en dicht de tennissters goede kansen toe om binnen afzienbare tijd op het hoogste niveau te acteren.

Bliksemcarrière als Fed Cup-coach

De route naar de wereldgroep met de beste acht landen vergt de nodige inspanning. Nederland is begin 2014 ingedeeld in de Europees/Afrikaanse zone, het op twee na hoogste niveau in het mondiale vrouwentennis. De eerste duels onder leiding van Haarhuis verlopen voortvarend: Nederland wint van Kroatië, België, Luxemburg en Wit-Rusland en geen enkele wedstrijd in zowel het enkel- als dubbelspel gaat verloren. Dankzij die zegetocht mogen de vrouwen zich opmaken voor een play-offwedstrijd om een ticket in wereldgroep II.

Het nieuw elan dat zich meester heeft gemaakt van het Fed Cup-team moet Nederland naar het voorportaal van de elitegroep van het vrouwentennis zien te brengen. Dan moet wel met Japan afgerekend worden, een land dat qua ranking hoger aangeslagen wordt. Tegen de verwachting in klopt Nederland de Zuidoost-Aziatische tennissters. Die overwinning dankt het met name aan Kiki Bertens, die in Fed Cup-verband praktisch onverslaanbaar is. Tot op heden heeft de Zuid-Hollandse slechts één keer verloren en die verliespartij vindt plaats tegen Slowakije, de volgende horde die genomen moet worden om naar wereldgroep I te promoveren.

Het verlies van Bertens wordt Nederland niet fataal. De tennissters verslaan Slowakije met 4-1, een knappe prestatie gezien het feit dat Nederland maar over één speelster uit de top 100 beschikt. Nederland is in iets meer dan een jaar tijd met stip gestegen op de Fed Cup-ranglijst: van 31 in december 2013 naar 13 in februari 2015. Die klassering is niet voldoende om voor een geplaatste status in aanmerking te komen bij de loting voor de promotiewedstrijden naar wereldgroep I. Australië, dan de nummer 6 van de wereld, wordt de tegenstander die de Nederlandse tennisvrouwen treffen.

Ook half april 2015 weten de tennissters de wereld te verbazen. Onder impulsen van Kiki Bertens neemt Nederland een 2-1 voorsprong. Arantxa Rus maakt het karwei af met een fraaie triomf op top 50-speelster Jarmila Gajdošová. Voor het eerst sinds 1998 hebben de Nederlandse vrouwen zich onder de beste acht tennislanden ter wereld geschaard. De gedaanteverwisseling die het Fed Cup-team heeft ondergedaan, grenst aan het ongelofelijke. In teamverband slagen de tennissters er keer op keer in om boven zichzelf uit te stijgen. Als verklaring voor het succes worden de teamgeest en de aanpak van coach Haarhuis genoemd.

De volgende test om de ongeslagen reeks, die onder Paul Haarhuis is ingezet, intact te houden vindt in februari 2016 plaats in Moskou. Weliswaar treedt Maria Sjarapova niet aan, maar Rusland heeft met Ekatarina Makarova en Svetlana Koeznetsova twee speelsters in huis die zich beiden meervoudig Grand Slam-winnares mogen noemen. Het wordt een memorabele ontmoeting.

Mirakel van Moskou

Eerst wint Bertens met verbazingwekkend gemak in twee sets van Makarova. Daarna volgt een historisch duel tussen Richèl Hogenkamp en Koeznetsova. Op papier zit er een verschil van 121 plaatsen op de wereldranglijst, in het nadeel van de Nederlandse, tussen. Van enig niveauverschil tijdens de wedstrijd zelf is er geen sprake.

Na een uitputtingsslag wint Hogenkamp in de beslissende set uiteindelijk met 10-8. Het duel neemt vier uur in beslag en is daarmee de langste partij in de geschiedenis van de Fed Cup. Wie anders dan Kiki Bertens bezorgt Nederland een plek bij de laatste vier door een hernieuwde winst in twee sets, ditmaal tegen de mentaal en fysiek geknakte Koeznetsova. De Nederlandse kranten reppen over het mirakel van Moskou.

Talentvolle lichting

Het predicaat wonderbaarlijk is eveneens van toepassing op de voorlaatste keer dat het Nederlandse vrouwentennis tot grote hoogten steeg in de Fed Cup. Dat Nederland in 1997 de finale bereikte, kwam, gezien de lichting toptennissters die Oranje tot zijn beschikking had, niet helemaal als een verrassing.

Brenda Schultz behoort midden jaren negentig in zowel het enkel- als het dubbelspel tot de top 15. Manon Bollegraf wint begin 1997 haar 23e titel in het vrouwendubbel en voegt er in die discipline in datzelfde jaar nog drie eindzeges aan toe. Miriam Oremans en Kristie Boogert mogen dan minder ervaren zijn, maar zij maken in de jaren ’96 en ’97 enige tijd deel uit van de beste 50 tennissters ter wereld. Net als Schultz en Bollegraf blinken ze uit in het dubbelspel.

Triomf ondanks pessimistische bespiegelingen

De weg naar de eindstrijd kan wel als miraculeus worden omschreven. Nederland heeft in juli 1996 via een play-offwedstrijd promotie afgedwongen naar de koninginneklasse, die net als tegenwoordig uit acht landen bestaat.

Als eerste opponent komt Nederland de Verenigde Staten tegen. Fred Hemmes, die dan aan het hoofd staat van het Fed Cup-team, is weinig hoopvol gestemd over de uitkomst van het duel. Hij beschouwt een eventuele overwinning als een historische prestatie. Oremans geeft mede dankzij haar sterke opslagbeurten Mary-Joe Fernandez, nummer 5 van de wereld begin 1997, geen schijn van kans. Schultz verliest vervolgens haar partij, maar ze revancheert zich een dag later. Ze vecht zich tegen Fernandez vanuit geslagen positie, 1-6 en 2-4 achter, terug naar een 9-7 zege in de derde set. Oremans vloert de VS definitief als ze binnen een mum van tijd afrekent met top 10-speelster Chanda Rubin.

Door het oog van de naald

Een plaats bij de laatste vier is een feit en in de halve finale wacht Tsjechië, een op het oog minder zware tegenstander dan Amerika. Topspeelster Jana Novotná, die tussen 1996 en 1998 steevast het jaar in de top 3 afsluit, zal weliswaar een maatje te groot blijken, maar de benodigde drie zeges moet Nederland wel tot stand kunnen brengen in de overige wedstrijden. Dat scenario komt op het Praagse gravel inderdaad uit, zij het met de nodige moeite.

Door de twee winstpartijen van Novotná staat Nederland met 2-1 achter. Een nieuw verlies kan het zich niet permitteren. Miriam Oremans lijkt tegen Adriana Gerši, op dat moment de nummer 48 van de wereld, op weg om de stand gelijk te trekken. Drie matchpoints zijn echter niet aan haar besteed, waarna Gerši opeens de zege binnen handbereik heeft. De vier matchpoints weet ze evenwel niet te verzilveren. Uiteindelijk beschikt Oremans over de langste adem en trekt met 9-7 in de beslissende set de overwinning over de streep. Dankzij Oremans en Bollegraf wint Nederland de allesbeslissende dubbelmatch en staat het voor de tweede keer in de eindstrijd van de Fed Cup.

Revanche negentien jaar na dato?

Een nieuwe stunt blijft uit. Mary Pierce en Sandrine Testud, in 1997 de nummers 8 en 14 van de wereldranglijst, zijn te sterk voor de Nederlandse tennissters. Daarna doen er zich tot 2014 geen noemenswaardige wapenfeiten meer voor van het Fed Cup-team.

Om net als negentien jaar geleden tot de finale te reiken, dient Frankrijk nu wel aan de kant te worden gezet. Als de WTA-ranglijst als leidraad zou dienen, dan zou Nederland kansloos zijn. Frankrijk heeft drie speelsters uit de top 50 in de gelederen, Nederland geen. Van zulke feiten zullen Bertens en co niet wakker liggen. Zij hebben de afgelopen jaren laten zien wel vaker te kunnen spotten met alle wetten van de tennislogica.