Het Nederlandse Davis Cup-team van 1939 viel tijdens de Tweede Wereldoorlog uiteen in verzetsmensen en NSB’ers

Op 7 mei 1939 speelde Nederland in de Davis Cup tegen Polen – het laatste internationale optreden vóór de Tweede Wereldoorlog. Niemand kon toen weten dat dit team daarna door de oorlog uit elkaar werd getrokken.

Via Lawn Tennis

Op de Nationale Sportherdenking bij het Olympisch Stadion praten we over tennis in de Tweede Wereldoorlog. Het Davis Cup-toernooi van 1939 wierp zijn schaduw vooruit.

Hughan kon niet op tegen zijn vrouw. Zij sleepte hem mee naar die N.S.B.-bijeenkomsten!

Spanningen

Nederland doet sinds 1920 mee aan de Davis Cup. In de eerste ronde van het seizoen 1939 moesten de spelers naar Warschau. Vooraf was er veel hoop op een overwinning, maar de thuisploeg won met 4-1. ‘Welnu,’ schreef een teleurgestelde medewerker van het tijdschrift Lawn Tennis. ‘Onze spelers en de aanvoerder erkennen grif dat de Polen sterke spelers waren en dat zij de overwinning hebben verdiend. Hun oordeel is echter ook zóó dat die nederlaag met 1—4 te sterk is uitgedrukt.’

Onder normale omstandigheden was Lawn Tennis zelf naar Polen gegaan om de wedstrijd te volgen, maar door de groeiende politieke spanningen was dat niet mogelijk. ‘Hoe heeft het ons gespeten dat de internationale verhoudingen welke ook hun terugslag op ons land hebben, ons ditmaal verhinderen de reis naar Warschau persoonlijk mee te maken.’

Zo was het seizoen meteen afgelopen voor het Nederlandse team, dat bestond uit jhr. Robert de Brauw, Ted Hughan, Gerard Leembruggen en Hans van Swol. Naar later bleek zou er ook snel een einde komen aan hun onderlinge band.

Hughan en Leembruggen kozen namelijk de kant van de NSB en de Duitse bezetters, waar De Brauw juist lid werd van het verzet. De Brauw werd gearresteerd en via Kamp Amersfoort afgevoerd naar Neuengamme. Op 4 mei 1945 werd hij gedood door een Engelse bom op het schip SS Cap Arona – tijdens de Nationale Sportherdenking dus precies tachtig jaar geleden.

Van Swol was tot de oorlog de vaste dubbelpartner van Hughan, maar verbrak zijn samenwerking toen zijn partner zich aansloot bij de NSB. “Hughan was gewoon te aardig,” zei Swol later. “Hij kon niet op tegen zijn vrouw, dat was een vreselijk dominant mens. Zij sleepte hem mee naar die N.S.B.-bijeenkomsten!”

In 1942 werd Van Swol geschorst op last van de Duitsers, omdat hij principieel weigerde om dit dubbelpaar te vormen. Tijdens de oorlog had hij Joodse onderduikers in huis.

Besmet

De Amsterdamse tennisser Leembruggen was een fanatieke NSB-er. Samen met Hughan deed hij in oktober 1942 zelfs mee aan Nederlands – Duitse wedstrijden in Den Haag, die werden bezocht door Arthur Seyss-Inquart, de toenmalige Rijkscommissaris van Nederland. Voor de fotograaf maakte het duo ook nog een babbeltje met Tinus Osendarp, een andere beruchte sportcollaborateur. De tennissers werden zo besmette sporters, die zich na de oorlog moesten verantwoorden voor hun daden.

Hughan werd na de oorlog relatief licht gestraft, schreef Paul van de Water in zijn boek Langs de lijn – foute sporters in de Tweede Wereldoorlog. Hij had zich weliswaar laten gebruiken voor propaganda van de NSB, maar was niet betrokken geweest bij collaboratie. ‘Hughan bekende alles en werkte constructief mee aan het strafrechtelijk onderzoek.’

Ook werden er veel ontlastende verklaringen over hem ingediend, die hem niet onschuldig maakten, maar wel zorgden voor een latere strafvermindering. Hij werd zo in 1951 zelfs nog een keer kampioen van Nederland.

Gerard Leembruggen was een zwaarder geval, als voormalig aanvoerder van het Davis Cup-team. Al ruim voor de oorlog was hij lid geworden van de NSB, waarvoor hij in 1941 als groepsleider werd aangesteld. Na de Bevrijding werd hij hiervoor gearresteerd. Tijdens zijn verhoor in mei 1946 gaf hij toe dat hij Hughan had beïnvloed om ook bij de NSB te komen. Een half jaar later kwam hij vrij, waarmee Leembruggen toch ruim een jaar in een NSB-kamp had gezeten.

Tweede ronde

Binnen één Davis Cup-team komen al die verschillende oorlogsverhalen bij elkaar. Polen werd in de tweede ronde trouwens uitgeschakeld door nazi-Duitsland, vier maanden voordat het ene land het andere binnenviel. Adam Baworowski van het Poolse team sneuvelde in 1943 in Stalingrad.

Hans van Swol was tijdens de eerste naoorlogse decennia de beste tennisser van het land. Verder werd hij bekend als de eerste televisiedokter van Nederland, waarbij hij openlijk sprak over een ziekte als kanker. Hij was gehuwd met de wereldberoemde operazangeres Gré Brouwenstijn.