Tijdens het bombardement op Bezuidenhout ging de complete tennisgeschiedenis in vlammen op

De Nationale Sportherdenking bij het Olympisch Stadion heeft dit jaar de tennissport als thema. Het is heel moeilijk om informatie uit die tijd te vinden, omdat het Bondsbureau in maart 1945 werd vernietigd.

Juliana van Stolberglaan, tussen de Albertinestraat en de Laan van Nieuw Oost-Indië, via het Haags Gemeentearchief

Op 2 mei 1922 verscheen het eerste nummer van Lawn Tennis en Golf, het gezamenlijke huisorgaan van de Nederlandsche Lawn-Tennis-Bond en het Nederlandsch Golf Comité. ‘Hoe meer een sport zich ontwikkelt, des te grooter wordt daardoor de behoefte aan een eigen orgaan, dat niet alleen het heden weergeeft, maar vóór alles ook perspectieven weet te openen,’ zo stond in het openingsartikel. ‘Een nationaal tennis orgaan is ons aller wensch!’

Voor de golfsport werd precies één pagina vrijgemaakt, waarmee de naam van het blad was verklaard. Deze samenwerking werd begin 1925 beëindigd, waarna het blad verder ging als Lawn Tennis.

Engelse ballen

Het tijdschrift was een nieuwe stap in de ontwikkeling van de tennissport in ons land, die in de voorgaande jaren een grote groei had meegemaakt – ook organisatorisch. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werd een administratie opgezet voor een verdeling van tennisballen over de verenigingen. Door de oorlogsomstandigheden was het voor de clubs zo goed als onmogelijk om die zelf vanuit Engeland te importeren. ‘Men vreesde,’ schreef het jubileumboek van de KNLTB in 1939 over de Engelse overheid, ‘dat de gebruikte ballen hun weg naar Duitschland zouden vinden, waar men vilt en rubber kon gebruiken.’

Dankzij een slimme samenwerking legde de bond toch de hand op een groot aantal Engelse ballen. ‘Hoewel de Duitsche duikbooten menig Nederlandsch koopvaardijschip torpedeerden, kwamen de voor ons bestemde zendingen er gelukkig goed door.’ Alleen daarom al meldden zich veel nieuwe clubs bij de Tennisbond.

Na die toestroom werden de clubcompetities ingevoerd, waarvoor nog meer administratie was vereist. De wedstrijden moesten worden uitgeschreven, de scheidsrechters aangewezen, de uitslagen verwerkt en de straffen verdeeld indien een club of speler een regel had overtreden. Het versturen van het huisorgaan zorgde opnieuw voor extra werk.

Al die informatie kwam bij elkaar bij H. Hoyte Veder, competitieleider en secretaris-penningmeester van de Tennisbond. Hij woonde in Velp, bij Arnhem, op de De Ruijterlaan 7. Telefoon was er ook al via nummer 641.

Nationaal adres

Het woonhuis van Hoyte Veder was daarmee het administratieve hart van de Nederlandse tennissport, wat het tot 1945 zou blijven. Er waren wel wat adreswijzigingen, want in november 1924 verhuisde Hoyte Veder naar de Theresiastraat in Den Haag, en daarmee het complete bondsapparaat. ‘Moge vanuit dit centrum een periode van „vette jaren” voor den N.L.T.B. aanbreken,’ luidde de wens van de bond. ‘Moge het een centrum van intensieven arbeid en doelmatige propaganda worden!’

Hoek Theresiastraat en Albertinestraat in 1932, via het Haags Gemeentearchief

Die hoop was niet voor niets, want er waren inderdaad wel wat administratieve verbeteringen nodig. ‘In het volle seizoen wordt van het Dagelijksch Bestuur van den N.L.T.B. veel gevergd. Snelle besluiten zijn soms van belang en hoewel telefoon en telegraaf snel genoeg werken is zulk een wijze van overleg niet altijd de gewenschte.’

Die onderlinge contacten verliepen dus niet altijd even vlekkeloos, maar met de verhuizing van Hoyte Veder van Velp naar Den Haag moet hierin snel een verbetering optreden. En het zag er goed uit in het nieuwe onderkomen, meende Lawn Tennis. ‘Administratief, we vonden het bij een bezoek op het nieuwe bureau bij den heer Veder opnieuw bevestigd, laat de organisatie niets te wenschen over. Hopen we dat het nieuwe bureau ook een centrum wordt van krachtig initiatief, van doelmatige propaganda, van zorg niet alleen voor de „groote”, doch ook voor de kleine luijden.’

Via Lawn Tennis

Jubileum

De Theresiastraat ligt in de Haagse wijk Bezuidenhout, net als de Albertinestraat (niet te verwarren met de gelijknamige straat enkele kilometers verderop in Wassenaar). In 1927 vertrok Hoyte Verder daarheen, waarmee het Bondsbureau ook was verhuisd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit nog steeds het onderkomen, waar Hoyte Veder in 1941 zijn jubileum vierde. ‘Op 16 Februari zal het vijf en twintig jaren geleden zijn, dat hij de plaats innam van wijlen F. des Tombe, die secretariaat en competitie-leiding enkele jaren lang op een uitnemende wijze had waargenomen.’

Volgens een statistiek van het Bondsbureau was er sindsdien een enorm apparaat opgebouwd. ‘Het aantal correspondentiestukken zal de zes cijfers benaderen of er over heen gaan. Het aantal competitie-wedstrijden waarvan de uitslagen verwerkt moesten worden zal ettelijke tienduizenden beloopen. En wie een kijkje neemt in de interne administratie van den bond, die constateert meteen dat alles keurig in orde is.’

Zijn vlijtige werk was zelfs een in dichtvorm vastgelegd:

Dan aan Veder,

wien het duizelt van verwoede bezigheid,

Die maar pent en penningmeestert

En de competities leidt.

Hoyte Veder in 1941, via Lawn Tennis

Bombardement op Bezuidenhout

Op 3 maart 1945 werd Bezuidenhout getroffen door een enorme ramp, en daarmee het onderkomen van zowel Hoyte Veder als de Tennisbond. Bij een geallieerd bombardement vielen minstens 532 doden. Voor zover bekend waren er geen dodelijke slachtoffers bij de Tennisbond zelf.

In het eerste naoorlogse nummer van Lawn Tennis keek de bond terug op die vreselijke dag. ‘Golven vliegtuigen kwamen over Den Haag, scheerden keer op keer over het Bezuidenhoutkwartier, de eene bommenregen volgde op de andere; het sinistere gieren van den eenen aanval was nauwelijks verstild of een nieuw gefluit kondigde een volgende verwoesting aan. Menschenlevens vielen, zooals in andere steden, ten offer aan dezen aanval; honderden huizen werden beschadigd, ja geheel verwoest, zoowel door directe, treffers als door een hevigen brand die (evenals destijds te Rotterdam) als gevolg van dit bombardement ontstond.’

Dit bombardement maakt het ruim tachtig jaar later zo moeilijk om onderzoek te doen naar het tennis in de Tweede Wereldoorlog. Ledenlijsten, foto’s, de administratie – het was allemaal weg. Hoyte Veder en zijn echtgenote hadden gelukkig wel ternauwernood uit het brandende pand kunnen ontsnappen.

‘Tusschen neervallende steenen en stukken hout, met niets anders dan een vluchtkoffertje, konden zij zich in veiligheid stellen van voorzoover er van veiligheid gesproken kon worden! In één slag is met het huis het geheele Bondsbureau met archief, correspondentie, bibliotheek, carthotheek, foto’s, schrijfmachines, meubilair verloren gegaan. Een gelijk lot trof de inboedel van den heer Veder, een inboedel waaraan hij zoozeer gehecht was.’

Meteen na de Bevrijding deed Hoyte Veder nog korte tijd de administratie, maar dan vanaf de Van Baerlestraat 80 in Amsterdam. Op 7 maart 1959 is hij overleden in Bilthoven, 79 jaar oud.