Ajax is de meest succesvolle club van het Nederlandse voetbal, maar PSV is sinds vandaag de beste van de afgelopen vijftig jaar

PSV is voor de 25e keer voetbalkampioen van Nederland. Dat is op zich al een mijlpaal, maar deze landstitel zorgt ook voor een historische omwenteling in de vaderlandse voetbalstatistieken.

PSV als landskampioen van 1975. Foto Bert Verhoeff via het Nationaal Archief

In de laatste vijftig seizoenen won PSV 21 landstitels en Ajax 20. In de andere negen seizoenen kwam het landskampioenschap in handen van Feyenoord (5x), AZ (2x) en FC Twente (1x) of werd de competitie niet uitgespeeld (1x, vanwege corona). Er is zo sprake van een statistische omwenteling die zeker het vermelden waard is, al blijft Ajax natuurlijk nog wel de club met de meeste landstitels (36).  

Opmars PSV

De opmars van PSV als nationale topclub kreeg vijftig jaar geleden gestalte met het winnen van de KNVB-beker op 1 mei 1974. Op die avond werd in de Kuip titelverdediger (!) NAC in de finale verslagen met 6-0, nadat PSV in de voorgaande rondes Feyenoord en Ajax al had verslagen.  

Het was een verkapte doorbraak voor de club, die op dat moment meer dan tien jaar droog had gestaan na het winnen van de landstitel in 1963. De zogenaamde vriendenploeg van trainer Kees Rijvers zou een jaar later landskampioen worden. Dat was toen de vijfde landstitel in de clubgeschiedenis. Er zouden er dus nog twintig volgen. Sinds 1975 speelt PSV een voorname rol in de eredivisie en dat leidt nu tot een koppositie in de ranglijst van kampioenen over vijftig seizoenen. 

1924 – 1974

In de voorgaande halve eeuw tussen 1924 en 1974 werden twintig verschillende clubs landskampioen, maar Ajax was ook toen al het meest succesvol met veertien landstitels. Feyenoord werd in die tijdspanne tien keer kampioen. PSV was de derde club van het land met vier titels. Go Ahead (nog zonder Eagles), Heracles, ADO en Willem II wonnen ieder twee keer de nationale kroon.  

Bij een vergelijking van de situaties rondom de verdeling van de landstitels over een halve eeuw bij een sprong van tien jaar valt op dat het aantal clubs dat kampioen werd snel afnam na de introductie van het betaalde voetbal in Nederland. Het aandeel van de topclubs werd logischerwijs steeds groter. Maar bij de laatste meting blijkt sprake van een kentering en dus ook een wisseling aan de top, zoals blijkt uit het volgende overzicht:  

1924-1974: 28 (Ajax 14, Feyenoord 10, PSV 4; 20 clubs) 

1934-1984: 32 (Ajax 16, Feyenoord 10, PSV 6; 15 clubs) 

1944-1994: 36 (Ajax 17, PSV 11, Feyenoord 8; 12 clubs) 

1954-2004: 44 (Ajax 21, PSV 14, Feyenoord 9; 7 clubs) 

1964-2014: 47 (Ajax 23, PSV 17, Feyenoord 7; 5 clubs) 

1974-2024: 46 (PSV 21, Ajax 20, Feyenoord 5; 5 clubs) 

PSV als landskampioen in 1951. Foto Harry Pot via het Nationaal Archief

Nek-aan-nekrace

Als we de laatste halve eeuw weer opdelen in vijf eenheden van tien jaar valt ook op dat er tussen PSV en Ajax sprake was van een nek-aan-nekrace, waarbij PSV nipt beter is dankzij het feit dat het beslag legde zes van de tien titels tussen 1984 en 1994 (een evenaring van het record van Ajax tussen 1964 en 1974). Beide clubs waren in twee decennia de beste en aan één decennium (2004-2014) hielden ze evenveel landstitels over, door allebei vier keer achter elkaar kampioen te worden. PSV pakte drie landstitels door Ajax op de laatste speeldag af te troeven (1991, 2007 en 2016). Het zijn dergelijke details, die de statistische wisseling aan de top mogelijk hebben gemaakt.  

PSV dankt deze koppositie aan een paar tijdperken, om te beginnen met die van Rijvers (met drie landstitels) maar vooral ook in de late jaren tachtig met Guus Hiddink aan het roer en in het eerste decennium van deze eeuw, toen PSV tweemaal vier keer achter elkaar kampioen werd. Natuurlijk zijn er golfbewegingen en kan Ajax deze koppositie voor de meeste landstitels over een halve eeuw, bij een kampioenschap in het komende seizoen alweer terugpakken.  

Overigens is het zeker net zo opvallend dat Ajax en Feyenoord samen slechts de helft van het aantal landstitels wonnen in de laatste halve eeuw. Gevoelsmatig zouden de meeste voetballiefhebbers in Nederland denken dat dit percentage eerder rond de 60% zou liggen. De suprematie van deze twee clubs lag tussen 1964 en 1974, toen alle landstitels onderling verdeelden (Ajax 6 en Feyenoord 4). Maar die ‘dictatuur’ is voor deze statistiek voltooid verleden tijd