Ajax keert terug naar het oude logo, zoals dat een eeuw geleden werd bedacht

Ajax keert terug naar het klassieke clublogo. Dat is ongeveer honderd jaar na de introductie. 

Het oude nieuwe Ajax-logo, dat vervangen wordt door het nieuwe oude Ajax-logo. Foto van Martin Alberts uit 2005 via het Stadsarchief Amsterdam

Ajax werd opgericht op 18 maart 1900, bijna 125 jaar geleden. De festiviteiten beginnen nu al met een speciale wedstrijd tegen Real Madrid.

Als verrassing maakte de club bekend dat het klassieke logo wordt heringevoerd. Daarmee wordt de variant bedoeld, waarvan de eerste afbeelding uit 1925 is. Er zijn er trouwens meer geweest.

Het eerste logo

Via de digitale archieven van Ajax is te herleiden wat er allemaal is gebeurd.

Het eerste nummer van Het Clubnieuws der A.F.C. Ajax verscheen op 3 december 1916. Linksboven stond een tekening met een voetballer, omcirkeld met de tekst Amst. Football-Club Ajax.

Dit embleem was in het rood, maar vanwege de hoge kosten hield Ajax daar al snel weer mee op. Om een extra drukgang te besparen, werd dit voortaan in het zwart afgedrukt.

Dat bleef twee jaar lang het herkenbare punt voor het Ajax-lid totdat er op 15 oktober 1918 een verandering plaatsvond: de voetballer bleef gehandhaafd, maar in een andere omgeving. Aan de rechterkant verscheen een haan, die het meeste deed denken aan de ouderwetse VARA-haan uit de jaren zeventig, die opstandig kraaide naar de opkomende zon van het socialisme.

Daan Roodenburgh was de ontwerper, aldus het bijschrift, dezelfde man die bijna twintig jaar later als architect Stadion De Meer zou tekenen. ‘Links de club,’ verklaarde hij zelf, ‘verpersoonlijkt in de voetballende figuur, rechts het haantje, het nieuws uitkraaiend en midden-in, aan beide zijden van den aangebeden voetbal, twee elftallen, het bruine monster begroetend vóór den strijd.’

Géén socialisme, dus.

Herinneringsbord

In 1925 vierde Ajax ook al een jubileumfeest. Er werd een Delftsblauw herinneringsbord gemaakt, waarop het klassieke logo staat, dat nu dus terugkeert. Het is de oudste afbeelding, die we kennen.

Op 20 september 1928 stond het voor de eerste keer in het clubblad, nog op pagina twee. Twee weken later was die gepromoveerd naar de voorpagina.

Het woord clublogo werd toen overigens niet gebruikt. Eigenlijk weten we niet eens precies wanneer en hoe het klassieke ontwerp tot stand is gekomen.

En dan was het ontwerp al helemaal niet juridisch afgeschermd als merk of brand, zoals nu het geval is. Dat merkte Evert Vermeer op in het Ajax Magazine van december 1993.

In een prachtig overzichtsartikel over het voetbalvaantje schreef hij: ‘Hoeveel Ajax-vaantjes in de loop der jaren zijn verschenen, is met geen mogelijkheid precies te zeggen, aangezien iedere particulier ze kon laten maken zodra hij meende dat er een markt voor was. Net als nu kon iedere sportprijzenwinkel een kleine oplage leveren voor een klantvriendelijke prijs. Daarbij komt dat het Ajax-logo vroeger lang niet zo goed was beschermd als nu, en iedereen pikte zijn graantje mee.’

Pas op 10 september 1931 werd dit logo opgenomen in de kop van het clubblad. Daarbij gebeurde wel iets opvallends, want het was veranderd in een variant van tekenaar Peter Lutz. Volgens Carel Berenschot, de voormalige coördinator van Ajax Erfgoed, was Dolf Desmit hiervoor verantwoordelijk als nieuwe hoofdredacteur van het clubblad.

En er gebeurde nóg iets interessants, want ook het wapen van Amsterdam werd in de kop van het tijdschrift verwerkt, waarmee Ajax zich dus vereenzelvigde met de stad. Zeven jaar later werd dit verwijderd.

Het logo uit 1928 werd dan weer wel in ere hersteld. Toch bleef het ook daarna niet heilig, want in 1947 verdween het opnieuw van de voorpagina voor wéér een nieuwe variant.

In 1991 ontwierp Rolf Leeser als lid van de ledenraad het logo, waarvan afscheid wordt genomen. De robuuste kop van de Griekse held Ajax werd veranderd in een ontwerp van elf lijnen. “Op het ontwerp kregen we overwegend positieve reacties,” zei Leeser zelf, die in 2018 is overleden.

Zo werd het klassieke Ajax-logo tussen 1928 en 1991 dus minimaal twéé keer gewijzigd. Hoe dan ook: de variant zoals die in 1925 op een gedenkbord werd geplaatst, keert terug. En zo spreken we voortaan over het oude nieuwe Ajax-logo en het nieuwe oude Ajax-logo.