Alkmaar was in de jaren 50 en 60 gastheer van het grootste voetbaltoernooi ter wereld
Op 14 juni 1925 was in Alkmaar de eerste editie van het Adspirantentoernooi. Na de Tweede Wereldoorlog groeide dit uit tot ‘een monster-toernooi van kleine jongens’.
Strafschoppenwedstrijd op de Adspirantendag van 1960. Foto’s uit de collectie van de KNVB-afdeling Noord-Holland via het Regionaal Archief Alkmaar
De KNVB-afdeling Noord-Holland vierde in 1962 groot feest, omdat die toen precies zestig jaar oud was. Ter ere van het jubileum verscheen het boek 60 Jaar Noord-Hollands Voetbal, waarin werd teruggeblikt op die periode.
Een hoogtij voor onze clubs in Noordelijk Noord-Holland
Vreugde
Uit de statistieken wordt meteen duidelijk wat voor explosieve groei het voetbal in die regio had doorstaan. Het begon in 1902 met drie elftallen met in totaal 48 leden. Vijf scheidsrechters waren genoeg om hun onderlinge wedstrijden te leiden. Zestig jaar later waren er 1399 elftallen met 33.623 leden, waarvoor 365 scheidsrechters werden ingezet.
Eén van de hoogtepunten uit het Noord-Hollandse voetballeven was de jaarlijkse Adspirantendag in Alkmaar. Tijdens de editie van 1961 deden er zo’n 5000 jongens mee, afkomstig van tientallen clubs ten noorden van het Noordzeekanaal. Volgens dagblad Het Vrije Volk was dit evenement het grootste voetbaltoernooi ter wereld! De KNVB-afdeling was als vanzelfsprekend zeer trots. ‘Wie persoonlijk de vreugde heeft gekend van deze evenementen,’ schreef ze in haar jubileumboek, ‘bewaart ze als wel zeer prettige herinneringen.’
Op 14 juni 1925 werd de eerste editie georganiseerd, waarbij acht elftallen in actie kwamen op het terrein van Alcmaria Victrix – vandaag exact honderd jaar geleden. Het idee was van M.J. Lutterot van Alcmaria, tevens lid van de Propagandacommissie van het Noord-Hollandse voetbal. Het toernooi werd een groot succes. ‘De finale tusschen de ZFC-adspiranten en die van Alcmaria eindigde in eene overwinning van de ZFC-ers, die daarmede beslag legden op den eersten prijs,’ aldus Het Noord-Hollandsch Dagblad.
Tijdens de Adspirantendag van 1961 werden er vrouwelijke scheidsrechters ingezet. Dat was een wereldprimeur, want nooit eerder kreeg een vrouw een officiële functie in het voetbal.
Het nationale KNVB-bestuur was woedend als principieel tegenstander van emancipatie in de sport. Na een bestuurlijke strijd van ruim een jaar erkende de KNVB uiteindelijk toch de vrouwelijke scheidsrechter – het eerste land ter wereld.
In het boek De Vrouwen van ’61 heb ik een reconstructie gemaakt van deze oerknal van de voetbalemancipatie.
De bond was zeer tevreden. ‘Evenals verleden jaar zal dit jaar wederom een adspirantendag worden gehouden te Alkmaar,’ meldde de Nieuwe Langedijker Courant daarom op 18 maart 1926. Er hadden zich vijftien elftallen ingeschreven, waarmee er sprake was van bijna een verdubbeling ten opzichte van het eerste jaar. Opnieuw was Alcmaria gastheer, maar vanwege de groei stelde ook Rood Wit zijn terrein beschikbaar.
In de jaren daarna werd het evenement snel groter met in 1930 al 600 jeugdige voetballers, verdeeld over 54 elftallen. Volgens De Zaanlander leverde dat de eerste organisatorische problemen op: ‘De drukte op één dag lijkt ons, ook voor de regeling met de kleedkamers, thans te groot.’ Weer vier jaar later was de Adspirantendag het grootste voetbaltoernooi van het land met honderd teams. Het was een fantastische dag, waarbij – opnieuw – De Zaanlander een tip had voor de organisatie: ‘Dat de doelen van netten voorzien werden.’
Spelers van VV Assendelft op de Adspirantendag van 1957
Wereld-voetbalcircus
Het toernooi overleefde de Tweede Wereldoorlog, overigens wel met een gedwongen rustperiode vanaf 1943. De eerste naoorlogse editie was in 1946 op het Gemeentelijk Sportpark met ongeveer 1200 deelnemers – wéér groei. Dit terrein bleek na een jaar al te klein, zodat er een uitbreiding kwam naar AFC ’34 en de Alkmaarsche Boys. In 1948 kwamen er nog meer terreinen bij.
De KNVB-afdeling Noord-Holland had daarbij het geluk dat zij Teun Bakker in dienst had als administrateur, afkomstig van OSV uit Oostzaan. Zijn organisatorische talent was weergaloos, waarmee de Adspirantendag uitgroeide tot een kolossale gebeurtenis. Het Rooms-Katholieke blad Sportparade omschreef het als ‘een hoogtij voor onze clubs in Noordelijk Noord-Holland’.
De Typhoon, dagblad voor de Zaanstreek hield het op een wereld-voetbalcircus. De mooiste omschrijving is van De Alkmaarsche Courant: ‘Het monster-toernooi van kleine jongens.’
De wedstrijden waren zeer strak gepland. De honderden deelnemende elftallen werden gesplist in poules van ieder drie clubs. Elk team speelde twee wedstrijden van twintig minuten zonder rust, met aan het eind één winnaar per poule. Er was dus een kans van ruim dertig procent dat een elftal een prijs won.
De strafschoppenwedstrijd had de meeste belangstelling. ‘Alle toeschouwers renden om het hardst naar de plek, waar ze genomen zouden worden,’ aldus De Vrije Alkmaarder na de editie van 1948. ‘En dan na afloop het “hoi, hoi”-geroep van de winnende ploeg, die als gekken in het ronde dansten.’
Schaatslegende Ad Schenk heeft ook nog meegedaan, zelf afkomstig uit Anna Paulowna in de kop van Noord-Holland. Op 31 oktober 1974 blikte hij in zijn column in De Telegraaf terug op zijn eerste jaren in de sport. ‘Het Is allemaal vrij vroeg begonnen. Er werd thuis veel over sport gesproken en het werd ook door iedereen beoefend. Het is altijd een rode draad in mijn leven geweest.’
Voetbal was de sport, waarin Schenk zijn eerste sportieve succes behaalde. ‘Ik weet het nog best, tussen de palen bij de aspiranten. Penalty’s nemen op de aspirantendag in Alkmaar, dat was toen enorm spannend, wel of geen speldje. En dan ben jij het, die op het beslissende moment die bal met geluk uit de hoek duikt.’
De wedstrijdleiding van de Adspirantendag van 1960
Pendeldienst
In de jaren 50 en 60 leek Alkmaar tijdens zo’n Adspirantendag op een massaal voetbalstadion – vol met spelers, scheidsrechters en supporters. Door de hele stad reden bussen met deelnemers naar het juiste veld. Daarnaast was er een pendeldienst met koeriers om het hoofdkwartier op de hoogte te houden van alle uitslagen en gebeurtenissen.
De gekste problemen werden opgelost, zoals in 1961. Een koerier vertelde toen dat er bij Go Ahead aan de Westerweg bier werd verkocht aan de jeugdige deelnemers, wat tegen de afspraken was. Binnen enkele minuten stond de politie in de kantine om hier subiet een einde aan te maken, gewaarschuwd door Bakker zelf.
De Adspirantendag lijkt eind jaren zestig ten onder te zijn gegaan aan het eigen succes. Enkele grote clubs vonden de opzet inmiddels te massaal worden en trokken zich daarom terug. Het werd ook steeds moeilijker om vrijwilligers te regelen, zodat de laatste meldingen van begin jaren zeventig zijn. Teun Bakker is in 1977 overleden.
De Adspirantendag van 1954
