Amateurvoetballers staakten in 1980 vanwege Oranjes deelname aan het mini-WK in Uruguay

Meer dan honderd elftallen sloten zich in 1980 aan bij een voetbalstaking uit protest tegen een voetbaltoernooi in Uruguay. Ook Frits Barend weigerde te spelen.

Protest tegen het mini-WK van 1980. Foto Hans van Dijk via het Nationaal Archief

In aanloop naar het WK voetbal in Qatar is er groeiende kritiek op de mensenrechtensituatie in het gastland. In de winter van 1980 was er in ons land een vergelijkbaar protest tegen de KNVB.

Mini-WK

Uruguay organiseerde in 1930 het eerste WK voetbal. Precies vijftig jaar later werd dit gevierd in datzelfde land met een vriendschappelijk toernooi. De zes wereldkampioenen tot dan toe werden uitgenodigd voor dit zogenaamde mini-WK. Alleen Engeland bedankte om de doorgang van de eigen competitie niet te beletten.

Daarvoor in de plaats kwam Nederland als tweevoudig verliezend finalist in 1974 en 1978. In ruil kreeg de KNVB een bedrag van minimaal 900.000 gulden, zo meldde NRC Handelsblad in november 1979. De bond negeerde daarmee dat de mensenrechten in Uruguay in die tijd op grote schaal werden geschonden. Sinds een staatsgreep in 1973 waren daar al 50.000 mensen opgepakt en gemarteld, onder wie de arts Tito Pais. In november 1975 werd hij door gewapende mannen in burger van straat geplukt, waarna hij bijna drie jaar werd mishandeld, zowel lichamelijk als geestelijk. “Zes maanden heb ik met een kap over mijn hoofd gezeten en kon ik niets zien.”

Overamstel

Mede door zulke getuigenissen belandde de KNVB in een fel debat over sport en mensenrechten, net als tijdens het WK voetbal in Argentinië twee jaar eerder. Een actie van het tweede zaterdagelftal van Overamstel uit Amsterdam groeide zo opeens uit tot een nationaal protest.

Begin november 1980 kondigden deze spelers een voetbalstaking aan voor de komende wedstrijd. ‘Het team wil op deze wijze kenbaar maken het niet eens te zijn met de beslissing van de voetbalbond het Nederlandse elftal af te vaardigen naar een vriendschappelijk voetbaltoernooi in Uruguay,’ zo schreef Trouw.

De spelers van Overamstel belandden daarmee in een enorme mediastorm, want in de weken daarna weigerden nog eens 125 teams uit heel het land om te voetballen. Ook Frits Barend sloot zich aan, spelend voor Buitenveldert. “Wij hadden hele goede contacten met Overamstel,” blikt hij nu terug. “Dat waren goede jongens.” Als sportjournalist had hij het WK in Argentinië meegemaakt en was erg boos toen de KNVB instemde met een vrijblijvend toernooi in een land met mensenrechtenschendingen, alleen maar voor het geld.

Merlijn

KNVB-bestuurder Eric Vilé verwierp de voetbalstaking. “Protesteren is een goed democratisch recht, maar de plaats om die geluiden te laten horen, zijn de bondsvergaderingen. Om die reden keur ik dergelijke individuele acties af.”

Vanwege aanhoudend slecht weer werden in de maand november de meeste wedstrijden in het amateurvoetbal keer op keer afgelast. Op 30 november was de Tilburgse club Merlijn de eerste club die met alle elftallen van het veld stapte, in de weken erna gevolgd door andere teams. Hoeveel dat er precies zijn geweest, is door die spreiding niet meer vast te stellen. De stakende elftallen werden door de KNVB bestraft met twee punten aftrek en een geldboete.