Amsterdam op 23 februari 1941: razzia’s en een thuiswedstrijd van Ajax
Op 25 februari is in Amsterdam de jaarlijkse herdenking van de Februaristaking van 1941. Twee dagen lag het leven stil in de hoofdstad uit protest tegen de razzia’s in de Jodenbuurt. Tijdens die klopjachten won Ajax met 9-1 van Xerxes.
De Februaristaking van 1941 was een keerpunt voor het bezette Nederland. Het was de eerste keer dat er op grote schaal een opstand was tegen de Duitse bezetters. Het was voor voetballer Gerben Wagenaar van de Volewijckers zelfs het signaal om helemaal te stoppen met zijn sport en een actieve rol te gaan spelen in het verzet.
Tijdens de razzia’s speelde Ajax een thuiswedstrijd op enkele kilometers afstand van de afgesloten Jodenbuurt.
Ajax won met 9-1
Evert de Vos schreef in 1999 voor de Rijksuniversiteit Leiden zijn afstudeerscriptie over joodse voetbalclubs in Amsterdam van 1908 tot en met 1948. Hierin beschreef hij onder meer hoe het joodse voetbal na een aantal discriminerende maatregelen door de bezetters snel was afgelopen.
Lijfsbehoud was de eerste noodzaak, waarbij voor de meesten hun contacten bij de voetbalclub geen ontsnapping boden. Zoals iemand tegen Vos’ zei: “Je bent allemaal je eigen weg gegaan. Allemaal in dezelfde ellende.”
De meeste Nederlanders wisten toen amper wat er zich buiten hun eigen groep afspeelde, wat in het geval van het joodse leven extra hard aankwam. Zo kon op 23 februari 1941, tijdens de razzia’s die aan de Februaristaking vooraf gingen, Ajax een thuiswedstrijd spelen op enkele kilometers afstand van de afgesloten Jodenbuurt. Niet omdat de Ajacieden niet geïnteresseerd waren in wat er gebeurde, maar vooral omdat bijna niemand begreep wat de impact was hiervan.
Zo wonnen de Amsterdammers, onwetend van de situatie enkele kilometers verderop, met 9-1 van Xerxes. ‘Een uitslag, die veel meer de zwakte van de tegenpartij dan de kracht van Ajax deed uitkomen,’ aldus Het Volk een dag later in het wedstrijdverslag.
Vanaf dat moment gingen de joodse clubs ten onder, omdat de leden moesten onderduiken of werden afgevoerd naar concentratiekampen. Een groot aantal overleefde die niet. Deze mensen worden onder andere nog herdacht met een monument bij de Amsterdamse fusieclub WV/HEDW, die na de oorlog ontstond uit twee oude joodse clubs.
Want na terugkeer van de overlevenden, herleefde het joodse voetbal voor zover het kon. Met overtuiging en tegenstand, want echt schokkend is een passage van De Vos, waarin hij een interne waarschuwing bij de KNVB citeert voor opkomend antisemitisme op de velden.
Het was toen 1947, twee jaar na de Holocaust…
