Amsterdam wilde al in 1921 een EK voetbal organiseren, maar de Voetbalbond had geen zin om mee te helpen

Het EK voetbal bestaat sinds 1960. Zo’n veertig jaar eerder wilde Amsterdam dat evenement al voor de eerste keer organiseren, bedoeld als herstart van het voetbal na de Eerste Wereldoorlog.

In dit Nederlandsch Sportpark had het EK van 1921 gehouden moeten worden. Foto via Stadsarchief Amsterdam

Bij het vorige EK voetbal in 2021 was Amsterdam één van de gaststeden. Er werden vier wedstrijden in de Johan Cruijff Arena gespeeld, getekend door corona. En ook tijdens UEFA Euro 2000 was dit stadion gastheer.

Een nieuwe start

Het toernooi bestaat sinds 1960, maar had enkele decennia ouder kunnen zijn als een plan van Amsterdamse sportbestuurders en zakenmannen wél was gelukt. Zij stelden in 1921 namelijk voor om in hun stad een Europees voetbaltoernooi te houden.

Op 5 juni 1921 kwam de Nieuwe Rotterdamsche Courant met dit verrassende nieuws. In de maanden daarvoor was er in alle stilte overleg gevoerd om in Amsterdam zo’n internationaal landentoernooi te spelen in het Nederlandsch Sportpark, het stadion in het zuiden van Amsterdam vlakbij het huidige Olympisch Stadion. Stadiondirecteur Jan van den Berg had de Nederlandsche Voetbal Bond (toen nog niet koninklijk) benaderd met het idee om hiervoor acht Europese landen uit te nodigen. Dat zou in september 1921 moeten gebeuren, waarna het om de vier jaar opnieuw zou worden georganiseerd – geheel volgens het huidige principe van het EK.

De gedachte was dat de internationale voetbalwereld na de vreselijke Eerste Wereldoorlog een nieuwe start nodig had. En dat kon het beste in Nederland, omdat dit neutraal was gebleven. De voormalige vijanden zouden daarom wellicht bereid zijn om hun beste voetballers naar Amsterdam te sturen, om elkaar weer opnieuw te ontmoeten.

Het Nederlandse voetbal zou zo een centrale rol kunnen innemen bij die sportieve wederopbouw, zo was de hoop. De eventuele winsten van die wedstrijden waren allemaal bedoeld voor goede doelen. ‘Een dergelijk toernooi zou den internationalen voetbalhemel ongetwijfeld doen opklaren,’ zoals de initiatiefnemers het formuleerden.

Energieke Amsterdammers

Van den Bergh sprak namens een groep energieke Amsterdamse sportbestuurders, ongetwijfeld gesteund door dezelfde invloedrijke mensen die betrokken waren bij zijn stadion. Daar zaten vooraanstaande bankiers, zakenlui en hoofdredacteuren bij, met contacten tot in het Koningshuis, de legertop en de regering.

En dan was er nog ook een goed contact bij de FIFA, want de Amsterdamse bankier C.W. Hirschman hield in die moeilijke naoorlogse jaren de internationale bond in leven met zijn werk als internationaal secretaris. Ook voor hem gold dat het hielp dat hij uit het neutrale Nederland kwam en daardoor aanzien had bij de Europese aartsvijanden. Zónder Hirschman had de FIFA waarschijnlijk die periode niet overleefd.

Zo werden de eerste uitnodigingen verstuurd naar eventuele belangstellende landen, met in de meeste gevallen nog positieve reacties ook. De vaart zat er lekker in. Dat moest ook, want tenslotte waren er nog maar enkele maanden voordat dit Europese landentoernooi moest beginnen. Elke seconde was kostbaar.

Ergerlijke laksheid

Alle hoop op een goed einde verdween echter toen de Nederlandse Voetbalbond in april in actie moest komen. Het bondsbestuur wilde namelijk begin juni wel weer eens vergaderen, pas vijf weken later. Het weigerde onder alle omstandigheden om een spoedvergadering in te lassen. Erger: de bond nam niet eens meer de moeite om een officieel antwoord te sturen.

Deze bureaucratische opstelling smoorde uiteindelijk het Amsterdamse initiatief, wat natuurlijk tot enorme woede en frustratie leidde, ook in Rotterdam. ‘Kortzichtigheid eenerzijds en ergerlijke laksheid’, aldus de N.R.C. in een boze reactie, sprekend namens de Nederlandse pers. ‘We zijn er van overtuigd, dat duizenden en duizenden het met ons betreuren zullen, dat door de lakse en bureaucratische werkwijze van het bestuur van den N.V.B. dit schitterend plan mislukken moest.’

En zo was Amsterdam in 1921 niet de geboortestad van EK voetbal.