Anton de Kom was in 1922 de eerste zwarte Surinamer die lid werd van een Nederlandse voetbalclub
Het is de 125e geboortedag van Anton de Kom. Zijn belangrijkste nalatenschap ligt in de politiek en literatuur, maar dat neemt niet weg dat hij ook in de Nederlandse sport zijn sporen heeft achtergelaten.
Foto Anton de Kom via Wikicommons. Public Domain
Op 22 februari 1898 werd Anton de Kom geboren. Hij is vooral belangrijk vanwege zijn politieke en literaire werk, maar ook in de sport speelde hij een opmerkelijke rol. Voor zover we weten was hij de eerste zwarte Surinamer, die lid werd van een Nederlandse voetbalclub.
VCS
De Kom arriveerde in 1920 in ons land en vond twee jaar later werk bij een kantoor in Den Haag. Kort daarna werd hij lid van voetbalclub VCS. Allard Doesburg, clubarchivaris van HBS en kenner van de Haagse voetbalgeschiedenis, ontdekte zijn naam op de officiële ledenlijsten van de voetbalbond. Begin 1923 werd De Kom ook lid van de atletiektak van VCS.
Pas honderd jaar later hoorden de nabestaanden van De Kom dit voor de eerste keer, want die dachten altijd dat hij lid was geweest van atletiekclub Vlug en Lenig. Dat hij ook had gevoetbald, was helemaal onbekend.
De Kom heeft als voetballer weliswaar geen grote overwinningen geboekt, maar dit lidmaatschap laat zien hoe weinig we weten over de beginjaren van het Surinaamse voetbal in ons land. Er zijn weliswaar al oudere meldingen van Surinamers bij Nederlandse voetbalclubs, maar die kwamen uit welgestelde blanke families. De Kom is tot nu toe de eerste zwarte Surinaamse voetballer op de Nederlandse velden, die in het onderzoek is aangetroffen.
Paramaribo
De naam van De Kom speelt ook een rol bij de Amsterdamse club Paramaribo, in 1932 de eerste in Nederland voor alleen Surinaamse voetballers. Zij sloot zich aan bij de KNVB, maar stapte in maart 1933 over naar de communistische sportkoepel Rode Sport Eenheid, zo reconstrueerde Kasper Veldhuis, student van de Universiteit Leiden.
De club deed dat uit woede over de arrestatie van De Kom in Suriname, die zonder enig bewijs een maand werd vastgehouden door de koloniale autoriteiten voordat hij werd verbannen naar Nederland. Paramaribo speelde daarom in Amsterdam een benefietwedstrijd tegen de communistische voetbalclub de Pioniers. Vooraf werd een motie aangenomen door spelers en toeschouwers: ‘De roode sporters van de Pioniers en Paramaribo, vereenigd op het voetbalveld, waarbij veel arbeiders aanwezig waren, protesteeren tegen de gevangenhouding van kameraad Anton de Kom.’
In de jaren daarna speelde Paramaribo niet meer in competitieverband, maar toerde door het land voor gelegenheidswedstrijden. In 1938 werd de club ontbonden.
Netwerk Oorlogsbronnen
De Kom werd tijdens de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet, waarvoor hij werd opgepakt en vermoord in Kamp Neuengamme.
Dat is allemaal waardevolle informatie voor Netwerk Oorlogsbronnen, dat dit jaar een onderzoek start naar verzetsstrijders met een koloniale achtergrond. ‘Zij streden tegen de Duitse overheersing van hun koloniale overheerser,’ aldus Oorlogsbronnen. ‘Wie waren zij en wat waren hun beweegredenen?’
Via de sportgeschiedenis komt zo in ieder geval al naam van De Kom in beeld, maar er waren in de Nederlandse sport meer verzetsstrijders met een koloniale achtergrond. Albert Wittenberg was in de jaren 30 eveneens voetballer, spelend voor Surinam Boys. Henry de Miranda zat bij dezelfde vereniging en was eind jaren dertig actief bij antikoloniale manifestaties ter nagedachtenis van de slachtoffers van de slavernij. Er is nog weinig over hem bekend, maar het is aannemelijk dat De Miranda in de oorlogsjaren, die hij heeft overleefd, contacten heeft gehad met verzetsorganisaties.
Binnen de Nederlandse geschiedschrijving komt zo steeds meer belangstelling voor deze meerstemmigheid. Het onderzoek naar sportgeschiedenis kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren, iets wat op deze website daarom zeker zal terugkeren. Tips en aanvullingen zijn daarom altijd welkom – hier.