Chris Meijer werd geëxecuteerd wegens desertie, maar staat wel op het KNVB-monument

Precies tachtig jaar geleden werd sergeant Chris Meijer in Doorn geëxecuteerd wegens desertie. Als voetballer was hij lid van Theothorne in Dieren en daarom staat hij ook op het KNVB-monument. Er is zelfs een foto van Meijer als voetballer. Dit is een gratis bijdrage, maar een donatie voor ons werk is welkom – onderaan deze pagina.

Deel van elftalfoto uit 1932-1933 van Theothorne uit Dieren, rechts Chris Meijer. Deze foto komt uit de collectie van Jan van Braam, archivaris en verzamelaar van historische Dierense voetbalfoto’s

Chris Meijer was sergeant tijdens de meidagen van 1940. Tijdens de gevechten verliet hij zijn stelling, wat door generaal Harberts als desertie werd beschouwd. Voor de eerste keer sinds 1839 nam de krijgsraad een zitting ter velde om nog diezelfde dag de doodstraf uit te voeren. Sindsdien is Meijer de laatste Nederlander die door een besluit van de krijgsraad van het leven werd beroofd.

Officieel werd Meijer door de generaal als voorbeeld gesteld om verdere desertie te voorkomen. Het merkwaardige was echter dat de uitvoering van deze straf nooit bekend werd gemaakt, waarmee de afschrikwekkende functie verviel. Zelfs de moeder van Meijer wist niet van deze veroordeling. Ze hoorde het pas in 1970, toen deze zaak nationale bekendheid kreeg door het werk van Lou de Jong en een boek over Meijer. Het zorgde voor nationale verontwaardiging over de toenmalige gang van zaken, een affaire die ook nu nog af en toe weer tot emoties leidt. De VPRO maakte er in 1997 een documentaire over.

Voetbalmonument

Twee weken geleden plaatste ik alle namen online van de voetballers die worden vermeld op het oorlogsmonument van de KNVB. Vanuit Dieren kreeg ik toen een reactie van Thomas Hilhorst, auteur van het boek Voetbal in Dieren. Het was hem opgevallen dat de naam van Meijer ook op dit monument staat, nota bene van de man, die tachtig jaar geleden door zijn eigen legerleiding ter dood werd veroordeeld.

Inderdaad heel opmerkelijk, want na de Duitse inval werd de naam van Meijer in ieder geval tot en met 1 juli 1940 niet genoemd door de KNVB in de overzichten van gesneuvelde voetballers, bij elkaar ongeveer veertig. Hermanus Ursinus stond daar dan weer wél bij, net als Meijer spelend voor Theothorne en gesneuveld op 13 mei.

Waarom Meijer niet werd genoemd bij deze overlijdensberichten is onbekend. We kunnen van alles verzinnen, maar wellicht zorgde de chaos van het moment ervoor dat hij werd vergeten. Tegelijkertijd bestaat de mogelijkheid dat hij bewust werd verzwegen vanwege zijn veroordeling door de krijgsraad. Dat dit ook mogelijk is, bewijst namelijk een incident in 1948 in de gemeente Rheden, waartoe Dieren behoort.

De naam van Meijer stond aanvankelijk op de gedenknaald in de lijst met gesneuvelden uit de gemeente Rheden op begraafplaats Heiderust in Rheden, zo mailde Hilhorst. ‘Na de oorlog is zijn naam van de steen afgehaald, naar aanleiding van protesten, toen er meer duidelijkheid rond zijn overlijden vrijkwam. Hij sneuvelde ook, maar anders dan de anderen.’

Op deze gedenknaald is nu nog te zien dat de naam van Meijer inderdaad is weggehakt. Officieel wist niemand van zijn werkelijke doodsoorzaak, maar toch werd zijn naam geweerd van deze denknaald. Achter de schermen moet er dus iets gebeurd zijn, heeft iemand ingegrepen. Daarom is het extra opvallend dat de KNVB zijn naam wél heeft vermeld op het officiële oorlogsmonument, al helemaal omdat de bond hem in 1940 niet opnam in het overzicht van gesneuvelde voetballers.

Er is precies één foto bewaard gebleven van Meijer als voetballer, bewaard door Jan van Braam, archivaris en verzamelaar van historische Dierense voetbalfoto’s. Het is een afbeelding van Meijer als jeugdspeler in het seizoen 1932/1933. Hij staat uiterst rechts, als enige met jasje aan. Met een enorme bluf keek hij de camera in, precies zoals hij toentertijd bekend stond.

En ook Ursinus is vastgelegd als speler van Theothorne, op een verenigingsfoto uit 1936 – eveneens uit de collectie van Van Braam. Hij staat tweede van rechts op de bovenste rij. Het zijn twee foto’s met twee voetballers, die beide omkwamen in de Meidagen van 1940. Beide staan vermeld op het KNVB-monument, de een als soldaat en de ander als laatste Nederlander die door de krijgsraad ter dood werd veroordeeld.