De Ajax Collectie: de eerste keer dat Ajax met rugnummers speelde

Op de expositie Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam is aandacht voor de geschiedenis van het Ajax-shirt. In 1955 gebeurde daar iets opmerkelijks mee.

Ajax-speler Gé van Dijk werd in 1955 gehuldigd voor zijn 250ste wedstrijd. Op zijn rug is nog net een rugnummer te zien. Foto J.D. Noske via het Nationaal Archief

Longa uit Tilburg had in 1947 de primeur als eerste Nederlandse club met rugnummers op het shirt. Dat was in die tijd nog geen verplichting. Integendeel, want de KNVB was helemaal geen voorstander van deze nieuwigheid. Rugnummers waren in strijd met de amateurgeest van de sport, zo vond de bond, in de tijd dat voetballers nog geen geld mochten verdienen.

‘De voetballers zijn er niet voor het publiek,’ omschreef Het Vrije Volk in 1949 deze gedachtegang. ‘Zij spelen uitsluitend voor hun plezier. Dat men daarbij toeschouwers toelaat, is bijzaak.’ De bond vond het dus niet belangrijk, maar kwam ook niet met een verbod.

En zo kon Longa rugnummers op zijn shirts naaien, waarna heel langzaam andere clubs volgden: EDO eind 1947, Blauw-Wit in 1948 en HVC uit Amersfoort in 1949.

De roodwitten stelden zich keurig in een rij op en lieten hun aanwinst zien: fikse blauwe rugnummers

Sneeuw

Ajax had er in het begin geen enkele belangstelling voor. Pas op 9 januari 1955 speelde de club voor de eerste keer met rugnummers – acht jaar later dan Longa. Dat gebeurde tijdens een thuiswedstrijd tegen Enschede op een zeer besneeuwd veld. Het werd een zeer opmerkelijke dag voor de Amsterdamse club.

Om te beginnen hadden de spelers rekening gehouden met de zware omstandigheden door te spelen op basketbalschoenen. ‘Michels – breeduit grijnzend van binnenpretjes – voorop,’ schreef De Volkskrant in zijn verslag, waarmee de krant dus Rinus Michels bedoelde. Enschede speelde wel met voetbalschoenen.

Deze schoenenwissel trok natuurlijk de aandacht van de kleumende toeschouwers, maar het pakte zeer goed uit voor de thuisploeg. ‘De hoofdstedelingen hebben op het zeer harde veld beslist voordeel van hun soepel schoeisel gehad. Ze draaiden, wendden en startten en ze konden bij vlagen capriolen met de bal uithalen, die in het andere kamp taboe waren.’

In de eerste helft kon Enschede het nog volgen, maar tijdens de tweede helft maakte Ajax het af door de grotere wendbaarheid. Het won met 3-0 in vermoedelijk de enige voetbalwedstrijd van deze club op basketbalschoenen.

Ajax tegen Enschede op basketbalschoenen, die hier goed zijn te zien. Foto J.D. Noske via het Nationaal Archief

Rugnummers

Daar bleef het niet bij, want tot Ajax had nog een verrassing. ‘Nauwelijks waren de 8000 van hun verbazing over de lichtvoetigheid van hun favorieten bekomen of de roodwitten stelden zich keurig in een rij op en lieten hun tweede aanwinst zien: fikse blauwe rugnummers.’

Meer werd er niet over gemeld en ook in de clubarchieven zelf is er niets meer over te vinden – een achteloze primeur.

Zo moet het er ongeveer uit hebben gezien als we de foto inkleuren met gebruik van de informatie uit 1955

Ajax was daarmee één van de laatste clubs in de hoogste divisie met rugnummers. Anderhalf jaar later volgde Willem II. En terecht, zo schreef voetbaljournalist Ad van Emmenes op 28 september 1956 in Nieuwsblad van het Zuiden. ‘Men wil namelijk de gelegenheid hebben de spelers goed van elkaar te onderscheiden — ook die van de tegenpartij. Het veelvuldig van plaats verwisselen maakt dat uiterst moeilijk.’

Omdat de stadions steeds groter werden, waren rugnummers extra handig voor de toeschouwers. Anders zagen ze niet eens meer wie er nou precies aan de bal was. Dankzij de opkomst van tv werd die herkenbaarheid nog belangrijker.

Retroshirt

In onze tijd zijn rugnummers een belangrijke inkomstenbron in het internationale voetbal via de verkoop van shirts, inclusief naam en nummer van de favoriete speler. Ajax zou dan ook extra geld kunnen verdienen door dat shirt van 9 januari 1955 opnieuw uit te brengen – helemaal retro.

Op de ingekleurde foto laten we zien hoe dat er ongeveer uit heeft gezien. De helft van de opbrengst van dat retroshirt mag naar Sportgeschiedenis als de bedenker van dat idee.