De avond waarop Barcelona zijn trots terugkreeg

Op 17 februari 1974 won Barcelona met 5-0 van Real Madrid, onder leiding van Johan Cruijff.

Het is vanavond een halve eeuw geleden dat de stad Barcelona ontwaakte uit een jarenlange nachtmerrie en de Catalanen euforisch de straat opgingen om een overwinning te vieren, die niemand voor mogelijk had gehouden. FC Barcelona versloeg die avond aan de hand van Johan Cruijff en onder leiding van Rinus Michels in Bernabeu Real Madrid met 5-0.

De smalle

Een historische uitslag om meer dan alleen sportieve redenen. Het was de eerste lichtstraal aan het eind van de tunnel, zoals de Catalanen de jaren onder Franco beschouwden. Zelfs separatisten, die helemaal niets met voetbal hebben, kunnen zich deze avond nog levendig herinneren. Johan Cruijff was als een Verlosser, alhoewel zijn bijnaam in Spanje toch de Dunne (el flaco) was.  

“Barça heeft een zeldzame overwinning geboekt, die een mijlpaal in de geschiedenis zal markeren. Mogelijk moeten we het vanaf nu hebben over het Barcelona van voor en na deze vijf-nul,” schreef het dagblad La Vanguardia de volgende dag als eerste regels van het wedstrijdverslag. “Het was een voetballes die de spelers van Real Madrid gebroken op het veld achterliet, verbrijzeld, knipogend en met een gevoel van hulpeloosheid, in het volle zicht van iedereen. Barça speelde een superieur spel ten opzichte van wat al jaren op Spaanse velden te zien is. De machine vertoonde geen storing, geen scheur, geen moment van verval. De spelers van Barcelona zochten vanaf de aftrap naar de overwinning en onderbraken die zoektocht niet na de vroege voorsprong. De ambitie om een grote overwinning te boeken toont de geest van teams, die zeer groot worden.”  

De omstandigheden voor de aftrap voorspelden geen historische avond. Barcelona was al koploper en had een voorsprong van zes punten (bij twee punten voor een overwinning) op de aartsrivaal uit Madrid. Op zich was dat al opmerkelijk omdat Barça door een ‘straf’ van de KNVB het seizoen moest begonnen zonder Cruijff (in de eerste zeven wedstrijden) en in periode al tegen drie nederlagen was aangelopen en thuis tegen Real Madrid 0-0 speelde. Maar met Cruijff in de ploeg draaide Barcelona opeens spectaculair goed en sprong het in een paar maanden van de twaalfde plaats naar de koppositie. In veertien wedstrijden was de ploeg van Michels ongeslagen gebleven en had het maar drie punten verspeeld. Maar in de laatste wedstrijd voor dit duel had Barcelona niet kunnen winnen de stadsderby bij Español (0-0).  

Men rekende blijkbaar niet op een groots schouwspel want de topwedstrijd, die nog geen clasico werd genoemd, werd door de staatszender TVE niet rechtstreeks uitgezonden. Veel Catalanen luisterden waarschijnlijk op transistors naar de radio. Barcelona was al veertien jaar geen kampioen van Spanje geweest en nu met het aantrekken van de kersverse winnaar van de Gouden Bal (oftewel de beste voetballer van de wereld) moest het weer kunnen lukken. Maar het was in die jaren zo vaak misgegaan met hun club dat de Catalanen het pas zouden geloven als het zover was en geen minuut eerder. 

Het boek ‘Cruyff super star’ van Jacques Thibert en Max Urbini uit 1974. Foto uit de collectie van National Library of France via Europeana

Een volle hand

Barcelona ging moedig van start in Bernabeu. Real Madrid, met de Duitse sterspeler Günter Netzer, kon daar weinig tegenin brengen. Johan Cruijff, die een jaar eerder nog een halve finale in deze arena had gespeeld (met het hooghouden van de bal door Gerrit Mühren als absoluut hoogtepunt), dirigeerde zijn ploeg zonder schroom naar de vijandelijke helft, ondersteund door zijn ploeggenoten Rexach, Asensi, Marcial, Juan Carlos en Sotil. De laatstgenoemde, uit Peru, was de andere buitenlander in de selectie van Barça.  

Real Madrid hield een half uur stand, maar opeens sloegen de gasten een bres in de defensie. Marcial troefde op rechts Netzer af en uit zijn voorzet kon Asensi bij de eerste paal scoren. Het was het startschot voor een festival, want na deze treffer kwam Real er niet meer aan te pas. Een paar minuten later trof Rexach met een hard schot de paal. En weer een paar minuten later werd Cruijff in het strafschopgebied aangespeeld door Sotil. De Nederlander ontdeed zich met twee schijnbewegingen van drie verdedigers en verschalkte vervolgens doelman Garcia Remon (die later nog even interim-trainer zou worden bij de galacticos in 2006) met een droog schot. Barça had de marge van twee goals in de 39^e minuut. Nog voor rust trof Marcial het doel met een kopbal, maar deze treffer werd afgekeurd vanwege buitenspel.  

Na rust ging Barcelona gewoon door, terwijl men in Zuid-Europa toch wel gewend was om een voorsprong te consolideren. Het was deze Hollandse invloed die de aanwezige Madrilenen het meest verbaasden. Juan Manuel Asensi scoorde uit een solo, waarbij Cruijff de ruimte voor hem schiep en halverwege de tweede helft scoorde Juan Carlos met een lob nadat hij door Cruijff in de diepte was gelanceerd. Opeens stond het 0-4 en begon men zich in Barcelona al te roeren. In de 70^e minuut werd het zelfs 0-5, toen Hugo Sotil uit een vrije trap van Cruijff de bal in kon koppen. De score had nog veel hoger kunnen uitvallen, want Rexach en Sotil gingen best slordig met door Cruijff gefabriceerde kansen om maar dat mocht de pret niet drukken. De overwinning was voldoende voor een volle hand, una manita: nul-vijf! 

Wedergeboorte

Meteen na afloop verlieten de spelers onder een hels fluitconcert het veld. Cruijff sprintte naast de door hem getrooste Netzer het veld af. Ze zouden elkaar een half jaar later onder andere omstandigheden weer treffen. Ondertussen ratelden de telexen op deze zondagavond de uitslag naar alle uithoeken van de wereld. Dit resultaat sloeg als een bom in. Natuurlijk was Barça officieel nog geen kampioen, maar deze overwinning bleef de apotheose van de wedergeboorte van de club.  

Meteen na afloop liep het centrum van Barcelona vol met vrolijke en feestende fans. Maar waar veel fans bijeen kwamen greep de ME snel in om ongeregeldheden te voorkomen, terwijl er van rellen nooit sprake zou zijn, maar wel van leuzen die tegen de centrale machthebber waren gericht. Cruijff was de nieuwe held van de Catalanen en zijn status zou nog groter worden toen hij een paar dagen na deze victorie zijn in Amsterdam geboren zoon onder diens naam Jordi ging inschrijven bij de gemeente Barcelona.  

Die naam (van de Catalaanse patroonheilige) was verboden in Spanje. De beambte wilde de baby alleen inschrijven onder de naam Jorge maar Cruijff, die op dat moment niet door had hoe gevoelig de kwestie was, hield voet bij stuk met de Nederlandse geboorteacte als bewijs. En zo werd voor het eerst sinds het einde van de Spaanse burgeroorlog in 1939 een Jordi officieel ingeschreven als inwoner van Barcelona.

Dit feit maakt Cruijff voor veel Catalaanse separatisten nog heiliger dan al zijn voetbaldaden. De Spaanse ambtenaren durfden niet meer tegen te stribbelen en de inschrijving Jordi in een hoger beroep onwettig te verklaren als gevolg van de 5-0-zege in Bernabeu. “Het is alsof we die avond weer kleur op onze wangen kregen en dat we weer een toekomst hadden,’ zou de huidige voorzitter Joan Laporta later over deze wedstrijd zeggen.