De eerste vrouwelijke scheidsrechters in het Nederlandse voetbal werden in het geheim opgeleid

Franca Overtoom is op het WK voetbal in actie gekomen als assistent-scheidsrechter bij Brazilië – Panama. De eerste vrouwelijke scheidsrechters uit het Nederlandse voetbal werden in het geheim opgeleid om te voorkomen dat het KNVB-bestuur dit zou weten.

Scheidsrechter P. Koekoek in 1966 op een jeugdvoetbaltoernooi in Amsterdam. Foto Joop van Bilsen via het Nationaal Archief

Voor de eerste keer is een Nederlandse vrouw aangesteld in het arbitrageteam op een WK voetbal. Franca Overtoom maakte haar debuut bij Brazilië – Panama, twee jaar nadat ze ook al als eerste vrouwelijke assistent-scheidsrechter werd ingezet in de Eredivisie.

De prestaties van Overtoom vormen een nieuw hoofdstuk voor de vrouwelijke scheidsrechters in Nederland, die sinds 1961 actief zijn. Dat was in het begin overigens tegen de wil van het KNVB-bestuur, ondanks een enorm tekort aan scheidsrechters in het voetbal. Zelfs onder die omstandigheden werden de regels begin jaren zestig niet versoepeld. Vrouwen mochten geen voetbalwedstrijden leiden.

Geheime operatie

Bondsadministrateur Teun Bakker van de afdeling Noord-Holland was het er niet mee eens en begon daarom in 1961 in het grootste geheim met de opleiding van drie vrouwelijke arbiters uit Alkmaar: Ineke Boom (21), Klazina Laan (20) en Nel Rentenaar (20). Boom werkte in die tijd op het Bondsbureau. Rentenaar was dochter van de voetbaltrainer van Foresters uit Heiloo. Laan was tot die tijd vooral actief in de atletiek.

Na een periode van zes weken kreeg het drietal op 11 juni 1961 de leiding bij enkele wedstrijden op een jeugdtoernooi in Alkmaar met 5000 deelnemers. De spelers werden vooraf niet ingelicht over de aanwezigheid van een vrouw op het veld. ‘Wel, dat verliep heel normaal,’ constateerde De Waarheid na afloop. ‘Er overleed niemand van schrik en de wedstrijd verliep zoals hij verlopen moest.’

Laan kreeg geen tijd om even rustig te wennen, want in de eerste minuut kende ze meteen een strafschop toe. Zonder enig protest werd dat besluit geaccepteerd door de spelers. In de weken daarna meldden zich vijf nieuwe vrouwelijke belangstellenden bij de Noord-Hollandse bond: Anki de Vries uit Zaandam, Ina Vonk en Gerie van Roekel uit Bergen, Froukje v. d. Braber uit Andijk en Tiny van Bekkum uit Purmerend. In november 1961 konden ook zij beginnen aan de opleiding.

Een historische datum

De KNVB weigerde ondertussen nog steeds om vrouwen toe te laten tot de voetbalvelden. Bondsvoorzitter A. L. M. Schröder eiste keer op keer dat iedereen zich aan het verbod hield. Op 3 november 1962 kwam dit onderwerp ter sprake op de Bondsvergadering van de KNVB, waar Schröder een grote nederlaag leed. Met een gigantische meerderheid kregen vrouwen eindelijk toestemming om te fluiten bij jeugdwedstrijden.

Dat betekende ook dat vrouwen lid mochten worden van de KNVB – voor de eerste keer sinds 1889! ‘Terecht wordt zaterdag 3 november 1962 een historische datum in de bewogen geschiedenis van de KNVB genoemd,’ aldus Sportkroniek.

Maartje Krijger, Toos Mol en Klaske Stolp waren daarna de eerste drie vrouwen, die de scheidsrechtersopleiding bij de KNVB voltooiden. ‘En met succes, met groot succes zelfs,’ wist het Twents dagblad Tubantia, ‘want zij zijn geslaagd met een gemiddelde, dat geen van de deelnemende heren bereikte.’

Op 19 november 1962 werd Krijger officieel ingezet als eerste vrouwelijke scheidsrechter in het Nederlandse voetbal. Dat gebeurde in Zaandam bij een jeugdwedstrijd tussen ZVV en VVZ. Ruim zestig jaar later stapte Overtoom in haar voetsporen, maar dan bij een WK voetbal.

Er is nog maar heel weinig bekend over deze eerste vrouwelijke scheidsrechters. Tips en informatie zijn altijd welkom – hier.