De Feyenoorder die zijn eigen stad bevrijdde

Op 8 mei 1945 reden de Canadese soldaten Rotterdam binnen, samen met Feyenoord-speler Joop van der Heide. Tegen een radioverslaggever vertelde Van der Heide wat er allemaal was gebeurd nadat hij door de Duitsers was afgevoerd tijdens de Razzia van Rotterdam.

Joop van der Heide tijdens zijn enige interland, via de collectie van de KNVB bij het Nationaal Archief

Rotterdam werd op 8 mei 1945 bevrijd door de Canadese troepen. ‘Maandagmiddag omstreeks twee uur reed die eerste legerauto van de eerste Canadese divisie, die met de bezetting van Zuid-Holland is belast de Maasstad binnen,’ aldus Het Vrije Volk in een nooduitgave een dag later. In de loop van de dag arriveerden er nog een vijftal, sommige versierd met Amerikaanse, Engelse en Hollandse vlaggen.’

Door heel de stad werd feest gevierd, waarbij verbaasde Rotterdammers een bekend gezicht opmerkten bij de Canadese politietroepen. ‘Een dubbelganger van Joop v. d. Heide,’ volgens opnieuw Het Vrije Volk, ‘den bekenden Feijenoord-linksback? Neen, het was inderdaad v. d. Heide! Nadat hij op 10 November was weggevoerd had hij kans gezien om bij de Canadezen te worden ingedeeld.’ Na een half jaar was de voetbalheld, die vlak voor de Duitse inval zijn enige wedstrijd voor Oranje speelde, terug in zijn stad.

Razzia van Rotterdam

Tijdens de oorlog waren veel Feyenoorders verdwenen, waarvan sommigen nooit meer terugkwamen. In het Bevrijdingsnummer van De Feijenoorder schreef hoofdredacteur Bert Heesakker dat hijzelf in Kamp Amersfoort was beland. Daar had hij Jan Petterson ontmoet, voormalig speler van het eerste elftal, die later naar Duitsland werd afgevoerd. Hij keerde na de oorlog weer terug.

Clubvoorzitter Cor Kieboom was met verwondingen aan zijn rechterhand in het ziekenhuis beland na een bombardement. Sindsdien kon hij alleen nog maar een slap handje geven. Clubadministrateur Phida Wolff was afgevoerd tijdens de Razzia van Rotterdam, maar kwam ook weer naar huis. Gerard Werson daarentegen was 23 jaar toen hij werd geëxecuteerd in Vught. Zijn vader stief in een concentratiekamp.

Op de vlucht

Net als Wolff was Van der Heide tijdens de razzia van 10 november 1944 meegenomen naar Duitsland. Wat er daarna met hem was gebeurd, wist niemand. De verrassing was daarom groot toen hij opeens bij de bevrijding van zijn stad weer opdook. Dat bijzondere moment werd zelfs nog vastgelegd op de radio ook, want leden van de verzetsorganisatie Landelijke Knokploegen hadden speciaal voor de gelegenheid een radiostation gebouwd, dat maar twee dagen heeft bestaan. In opdracht van het Militair Gezag werden de festiviteiten vastgelegd.

Koos Groeneveld was verslaggever en liep op 9 mei Van der Heide tegen het lijf. De voetballer was in het gezelschap van Steef Meijer, van wie verder niets bekend is. Groeneveld sprak met Van der Heide en Meijer in het Rotterdamse hoofdkantoor van de Sicherheitsdienst. “Waar we een week geleden voor geen geld hadden willen zitten,” zoals de verslaggever opende.

Van der Heide en Meijer behoorden in mei 1945 bij de Canadese politietroepen, tot verbazing van Groenveld. “Wij hebben gewerkt in Duitsland,” lichtte Van der Heide zijn eigen verhaal toe. “Met de razzia zijn we daar 11 november naar toe gebracht. Op 28 maart zijn we gevlucht naar Holland. Zaterdag voor Pasen waren we in Enschede aangeland en daar werden we Tweede Paasdag bevrijd door de Engelsen. Vandaar zijn we gegaan naar Vorden, lopende. Daar hebben we ons aangesloten bij de Canadezen. Ik ben daar in dienst gekomen als schilder.”

Daarna vertelde Meijer zijn verhaal. “Ik ben twee jaar van huis geweest. Ik heb ontzettend veel meegemaakt. Ze hebben me naar Rusland gesleept en gewoon schunnig en vreselijk behandeld.”

Een goede wedstrijd

Waar Meijer en Van der Heide door de Duitsers waren afgevoerd, keerden ze uiteindelijk terug als bevrijders van hun eigen stad. “Wij waren met de eerste wagens op de Coolsingel,” zei Meijer. “De bevolking was allerhartelijkst met de begroeting. We hadden veel gehoord over Rotterdam, over de toestand en de honger, die daar geleden was. Maar alles is ons werkelijk nog meegevallen. Het was buitengewoon, de tranen rolden je over de wangen.”

Meijer was inmiddels al thuis geweest. “Ik heb mijn vrouw en kindje ontmoet. De ontvangst was geweldig. Iedereen juichte je toe en omhelsde je. Kon gewoon niet beter.” Van der Heide sloot af met een boodschap voor alle luisteraars: “Ik hoop gauw weer voor Feyenoord een goede wedstrijd te spelen.”

Dat gebeurde op 30 juni al, toen Van der Heide meespeelde met het Bondselftal, een officieus nationaal team, in een wedstrijd in de Kuip tegen Combined Services Eleven, een Engels elftal. De ruim 52.000 (!) toeschouwers zagen een sterk Nederlands team, waaraan eigenlijk alleen Abe Lenstra ontbrak, omdat hij door reisproblemen nog niet in staat was van om van Heerenveen naar Rotterdam te reizen. Andere bekende spelers waren keeper Piet Kraak, Arie de Vroet, Kick Smit en Faas Wilkes.

De Nederlanders verloren met 0-3, vooral door conditietekort en ondervoeding. Van der Heide hoorde wel bij de beste spelers, samen met De Vroet, Wilkes en Kraak. En dat was ontzettend knap voor iemand, die in de voorgaande zes maanden was opgepakt, ontsnapt en naar Nederland was gelopen, waarna hij zijn eigen stad had bevrijd. Tot en met 1948 speelde hij in het eerste van Feyenoord.