De traditie van een Nederlands staatshoofd op het WK voetbal is pas acht jaar oud

Koning Willem-Alexander brengt mogelijk een bezoek aan het WK voetbal in Qatar. Zijn voorgangers Wilhelmina, Juliana en Beatrix hebben dat nooit gedaan.

Prins Bernhard en scheidsrechter Jack Taylor vlak voor de finale van het WK voetbal van 1974. Foto Bert Verhoeff via het Nationaal Archief

De Tweede Kamer stemt dinsdag over een motie over de Nederlandse delegatie op het WK voetbal in Qatar, opgesteld door Don Ceder van de ChristenUnie en Sjoerd Sjoerdsma van D66. Nederland stond bij eerdere sportevenement tenslotte niet vooraan als het ging om het handhaven van mensenrechten in het gastland en daarom wordt het kabinet verzocht een sobere regeringsdelegatie te sturen. Vooral de eventuele aanwezigheid van de premier en de koning op dit WK zou voor Qatar een diplomatieke overwinning zijn.

De aanwezigheid van een Nederlands staatshoofd op een WK voetbal is sowieso pas een zeer recent verschijnsel, die vóór de inhuldiging van koning Willem-Alexander nog niet eens bestond. Prins Bernhard was in 1974 weliswaar het eerste Nederlandse lid van het Koningshuis dat een bezoek bracht, maar hij was geen staatshoofd.

Prins Bernhard

We kunnen met grote stappen door de eerste decennia van het WK voetbal als we zoeken naar de aanwezigheid van een Nederlands staatshoofd. De eerste keer dat Nederland meedeed was in 1934, in de tijd van koningin Wilhelmina. Die bleef sowieso het liefste zo ver mogelijk verwijderd van een voetbalwedstrijd, al helemaal als die op zondag werd gespeeld. Die was niet in Italië, waar in 1934 werd gespeeld. Hetzelfde gold voor het WK van 1938 in Frankrijk.

Pas in 1974 plaatste Oranje zich weer voor een wereldkampioenschap, maar daar was koningin Juliana niet bij. Zelfs de finale sloeg ze over, in tegenstelling tot dertien (!) leden van de Nederlandse regering, die allemaal plaatsnamen in het regeringsvliegtuig om die bij te wonen.

Prins Bernhard was er ook en was daarmee het eerste lid van het Nederlandse koningshuis dat een officieel bezoek bracht aan het WK voetbal. Hij betrad zelfs eerder het veld dan de Nederlandse spelers, omdat hij vooraf een speciale munt overhandigde aan scheidsrechter Jack Taylor, ter ondersteuning van het werk van het Wereldnatuurfonds.

Ná de finale speelde koningin Juliana dan weer wel een belangrijke rol door de spelers van Oranje te ontvangen op haar paleis. Ook zond ze meteen na afloop een telegram. ‘Heb grote bewondering voor de zo eervolle tweede prijswinnaars. Juliana.’

Het boek “Nooit meer Qatar” kan je hier kopen voor vijftien euro

Argentinië

Vier jaar later sloegen de Nederlandse politiek en Koningshuis het WK maar eens een keertje over, ook al stond Nederland opnieuw in de finale. Gastland Argentinië was een zeer brute dictatuur, waartegen heel veel protest was. Daar liep iedereen liever met een grote boog omheen, ook de regering en prins Bernhard. Dat land had toch geen olie of gas te koop. En Willem-Alexander was pas zeven jaar oud, dus die mocht van zijn ouders niet zo lang alleen van huis.

Meteen na afloop van de finale – wéér verloren – zonden koningin Juliana en prins Bernhard een telegram, net als vier jaar eerder. ‘Daarin wensen zij de spelers van harte geluk met de tweede plaats in het wereldkampioenschap voetbal,’ zo meldde het AD.

Koningin Beatrix

Het EK van 1988 werd door Nederland gewonnen in nabijheid van zes leden van de regering: premier Lubbers, de ministers Nijpels, Van den Broek, Braks en Van Eekelen, samen met staatssecretaris Dees, belast met sportzaken. Verder meldde zich een aantal Kamerleden op de tribune: De Vries en Hennekam (CDA), Voorhoeve en Keja (WD), Kok en Worrell (PvdA) en Kohnstamm (D66). We hebben er het woord sportbobo aan overgehouden, met dank aan Ruud Gullit.

Koningin Beatrix was er dan weer niet, want het koningshuis werd vertegenwoordigd door Johan Friso, mr. Pieter van Vollenhoven en zijn zoon Bernhard. De Nederlandse spelers kwamen voor de huldiging wel op bezoek bij de koningin, net als in 1974.

En zo ging het ook in 2010 toen Nederland de WK-finale speelde tegen Spanje – weer verloren. Beatrix bleef thuis, maar in haar plaats namen prins Willem-Alexander en prinses Maxima plaats op de tribune, samen met premier Balkenende. De kroonprins was toen alleen nog geen staatshoofd.

Met andere woorden: tot 2013 is er nooit een Nederlands staatshoofd geweest, dat een bezoek bracht aan het WK voetbal.

Willem-Alexander

Die eerste keer was in 2014 in Brazilië bij de wedstrijd tussen Nederland en Australië, wederom met Maxima. Vijf jaar later waren ze er weer bij toen de Nederlandse vrouwen de finale speelden van het WK – weer verloren. De traditie van een Nederlands staatshoofd op een WK voetbal bestaat dus pas acht jaar.

Zo was het ook bij de Olympische Spelen, want pas in 2014 bezocht een Nederlands staatshoofd voor de eerste keer een openingsceremonie. Dat dit nou net in Sotsji was, maakte het allemaal extra pijnlijk. Natuurlijk zat de koning daar als erelid van het IOC, maar ook in dat geval is een staatshoofd een staatshoofd.

En zo zal het ook voor de organisatoren in Qatar zijn: een staatshoofd is een staatshoofd. Of die nou juicht voor het Nederlands elftal of de tribune is dan bijzaak.