De Ajax Collectie: dit is de oudste foto van een speelveld van Ajax
Op de expositie Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam is de oudste foto te zien van een speelveld van Ajax. Heel bijzonder, want die is ouder dan Ajax zelf.
De Willemsbrug tussen de Emmalaan en het Vondelpark in 1895, via het Stadsarchief Amsterdam
In het Stadsarchief Amsterdam is tot eind augustus een expositie over 125 jaar Ajax in 750 jaar Amsterdam. Als onderzoeker heb ik hiervoor de collecties van het Stadsarchief bekeken, met soms opvallend resultaat. Zo vond ik informatie over Ajax vóór de oprichting in 1900.
De club bestond toen namelijk ook al, met dezelfde hoofdrolspelers als bij de officiële oprichting. Het begon ergens rond 1894 met Han Dade en Floris Stempel, 15 en 16 jaar oud. Ze kenden elkaar van de Hogere Burgerschool aan de Weteringschans. Carel Reeser was er in die prehistorische tijd ook al bij betrokken, 11 of 12 jaar oud.
Dat is geen nieuwe informatie, want al in 1946 schreef C.J. Groothoff hierover in het Ajax Clubnieuws. Hij had het allemaal zelf meegemaakt en als vooraanstaand sportjournalist had hij ook wel wat geloofwaardigheid. ‘Het zal inderdaad wel 1 October 1894 geweest zijn, dat dit Ajax tot stand kwam.’ De club was niet lid van een bond, maar regelde zelf de wedstrijden.
‘Welk verband er bestaat tusschen dat Ajax van 1894 en het tegenwoordige Ajax weet ik niet, maar het lijkt mij toch wel vaststaand, dat de spelers van dat oude Ajax — o.a. Ch. Holst — den grondslag van het tegenwoordige Ajax hebben gelegd. Behalve Holst zaten immers ook Dade en Stempel in de leiding van het tegenwoordige Ajax.’
De vorm der terreinen, die door opgehoogde wegen waren afgescheiden, was nog al eens zonderling
Speelveld
Of het nou wel of niet precies in 1894 is geweest, is moeilijk te achterhalen. Er zijn geen bronnen uit de tijd zelf, maar alleen latere herinneringen van betrokkenen, waarvan we maar moeten hopen dat die enigszins kloppen. Het is ieder geval wél zeker dat er een eerste Ajax heeft bestaan.
Dat zou het eerste speelveld hebben gehad op een weiland aan de Amstelveenseweg, achter een café van de vader van één van de leden. Het tweede onderkomen werd in 1895 in gebruik genomen bij de Willemsbrug, de huidige Diaconessenbrug in het Vondelpark. Dat was een stuk gras zonder iets van faciliteiten. Er werd niet alleen gevoetbald, maar ook hardgelopen. ‘Wel waren de terreinen niet al te best,’ herinnerde zich wederom Groothoff, ‘en was de vorm der terreinen, die door opgehoogde wegen waren afgescheiden, nog al eens zonderling.’
Die herinnering kunnen we dan weer wél checken met een foto uit de beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, die circa 1895 precies op de beschreven plek werd gemaakt. Er staan geen voetballers op, maar duidelijk is te zien dat er langs het veld ophogingen waren. Het is ook bij de genoemde brug.
Helemaal zeker zullen we nooit weten of deze foto exact op de plek werd genomen van het Ajax-speelveld van 1895, maar in deze zeer nabije omgeving heeft het wel degelijk gelegen. Tot en met eind augustus kun je die bijzondere opname bekijken op de expositie in het Stadsarchief.
