Een voetbal als bom: de vloeibare grens tussen sport en politiek

In het gemeentehuis in Drachten is zaterdag 19 oktober een bijeenkomst over de moeizame relatie tussen sport en politiek – info hier. Na de Turkse inval in Syrië is dat onderwerp weer actueel, weet ook de KNVB met een wedstrijd van de Nederlandse vrouwen in Izmir in het vooruitzicht. Overleg met de overheid is noodzakelijk, net als in 1929. In samenwerking met De Leeuwarder Courant.

Cartoon uit 1929 is na negentig jaar nog steeds actueel 

Gebalde vuisten

Het is inmiddels alweer meer dan vijftig jaar geleden, maar de gebalde vuisten van de Amerikaanse atleten Tommie Smith en John Carlos op de Olympische Spelen in Mexico-Stad blijven iconisch. Het tweetal protesteerde zo tijdens een medailleceremonie tegen het racisme in eigen land. “Het gaat hen er om de aandacht te vestigen op omstandigheden waaronder het negerproletariaat in de Verenigde Staten leeft”, zoals het communistische dagblad De Waarheid toen schreef. Sport en politiek waren één op dat moment, tot woede van het Internationaal Olympisch Comité en het thuisland van Smith en Carlos.

Themabijeenkomst over sporters en politiek

Datum: zaterdagmiddag 19 oktober
Tijd: 14.00-17.00 uur
Locatie: Gemeentehuis Smallingerland, Drachten (Gauke Boelensstraat 2)
Entree: €5,-
Sprekers zijn onder meer hoogleraar Sport en Recht Marjan Olfers en oud-atlete Mieke Sterk.

Turkije

Tegenwoordig zijn zulke politieke uitingen strikt verboden op olympische locaties, vastgelegd in het Olympisch Handvest. Dat neemt niet weg dat de politiek altijd dichtbij de sport is, of de sportbonden het nou willen of niet. Dat bleek afgelopen week opnieuw na de Turkse inval in Syrië, want de snelle escalatie van dit militaire conflict had meteen zijn weerslag op de internationale sport. De Europese voetbalbond UEFA heeft een onderzoek aangekondigd naar een militair saluut van Turkse voetballers de afgelopen week voor de soldaten uit hun land. De Italiaanse sportminister Vincenzo Spadafora heeft zelfs al opgeroepen om de finale van de Champions League uit Istanboel weg te halen.

Dit politieke vuur kan snel overslaan naar Nederland, want op 8 november speelt het Nederlands vrouwenelftal tegen Turkije een kwalificatiewedstrijd voor het EK voetbal van 2021.

De KNVB is zich hiervan bewust, zegt persvoorlichter Daan Schippers desgevraagd: “Er is al overleg geweest met het Ministerie van Buitenlandse Zaken over de huidige veiligheidssituatie, zoals vaker gebeurt als zulke zaken spelen. We verwachten geen problemen bij deze wedstrijd, ook omdat die gespeeld wordt in Izmir, zo’n duizend kilometer verwijderd van het oorlogsgebied. Maar we zijn er alert op en maken in overleg met Buitenlandse Zaken een zorgvuldige afweging voordat we definitief afreizen naar Turkije.”

Een andere actueel voorbeeld is Spanje, waar de competitie wordt beïnvloed door politieke ontwikkelingen:

Clásico tussen Barcelona en Real uitgesteld vanwege politieke onrust https://t.co/xHFVtsB62m

— NUsport (@NUsport) October 18, 2019

Bal of bom?

Precies negentig jaar geleden zat het Nederlandse voetbal in een vergelijkbare situatie in aanloop naar een interland tegen België, te spelen in Antwerpen. In de weken voor die wedstrijd liepen de politieke spanningen tussen de twee landen zo hoog op dat de Belgische bond ingreep. ‘Dit bestuur is tot het inzicht gekomen, dat deze wedstrijd aanleiding zou kunnen zijn tot manifestaties, onvereenigbaar met het uitsluitend sportieve karakter dat deze ontmoetingen behooren te dragen. In deze omstandigheden heeft de KBVB in volledige overeenstemming met den Nederlandschen Voetbalbond het beter geacht deze wedstrijd uit te stellen.’

Het nieuws sloeg in als een bom, want voor de eerste keer in de geschiedenis werd een wedstrijd van het Nederlands elftal uitgesteld vanwege een politiek conflict. Het werd meteen duidelijk dat de sport niet altijd neutraal kan zijn. ‘Dengenen,’ fulmineerde sportjournalist Leo Lauer, ‘dier altoos over geleuterd hebben, dat sport bevorderlijk is voor de wereldvrede, voor den vrede in het algemeen, is al lang de mond gesnoerd. Integendeel, wanneer men de zaak objectief beschouwt, dient men te erkennen, dat juist bij sportwedstrijden, en bij voetbalwedstrijden in het bijzonder, de gemoederen dikwerf fel geladen zijn.’

Zelfs een columnist van De Groene Amsterdammer, het blad dat ook in 1929 amper geïnteresseerd was in iets lomps als voetbal, bemoeide zich ermee. ‘Het heeft mij verwonderd dat jullie aan je Voetbalbond nog steeds geen afdeling ‘diplomatie’ hebt ingesteld. Je kunt tegenwoordig beter tien veldslagen verliezen dan een voetbalmatch.’ Daarbij stond nog een cartoon met twee voetbalspelers die in paniek vluchtten voor een stilliggende voetbal: ‘Is het een bal of een bom?’

Punt van een schoen

Deze ironische vraag bleek deze week dus opnieuw relevant genoeg voor de KNVB om contact te leggen met het ministerie van Buitenlandse Zaken vanwege een wedstrijd in Turkije – waarmee de Groene Amsterdammer uiteindelijk toch gelijk kreeg over de afdeling Voetbaldiplomatie. In Drachten is daarom zaterdag een themabijeenkomst over sport en politiek, onder meer met Mieke Sterk, die in 1968 zelf als atlete aanwezig was op de Spelen van de Gebalde Vuist om een jaar later deelname aan het EK atletiek te weigeren omdat die plaatsvond in het dictatoriale Griekenland.

Sport is nu eenmaal niet neutraal en al helemaal niet meer bij voetbal als de grootste sport ter wereld. Als Nederland en Turkije op 8 november in diplomatieke onmin leven heeft dat directe invloed op het EK-kwalificatieduel. Dat had die columnist van de Groene Amsterdammer in 1929 al heel goed gezien: ‘Vroeger lag de eer der naties op de punt van het zwaard, nu op de punt van een schoen.’

Waardeer dit artikel!

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken door een kleine bijdrage te doen