Hera United is de eerste profvoetbalclub voor vrouwen, honderd jaar na de eerste algemene vrouwenvoetbalclub

Voor het eerst kan een betaaldvoetbalorganisatie voor vrouwen toetreden tot het Nederlands betaald voetbal. Die primeur is voor Hera, exact een eeuw na de oprichting van de eerste vrouwenvoetbalclub.

 De oudste foto van het Nederlandse vrouwenvoetbal: het elftal van Wittenburg uit Amsterdam. Deze werd genomen op het clubterrein nabij het Ceramplein en de Zeeburgerdijk in de Indische Buurt. Onbekende fotograaf / De Prins der Geïllustreerde Bladen / De Courant, 1920, Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam

Er is nog veel te weinig bekend over de geschiedenis van het Nederlandse vrouwenvoetbal, maar we weten al wel dat in de vooroorlogse jaren de eerste clubs werden opgericht. Omdat de KNVB er in die tijd absoluut niets van wilde weten, gebeurde dat in eigen verband. Een bestaande voetbalclub die vrouwen zou accepteren als lid, zou onmiddellijk uit de bond worden gezet. De gemeente Amsterdam kondigde in de jaren dertig zelfs een speelverbod af, net als de Rotterdamse deelgemeente Overschie.

OVV

In 2016 schreef Tessel Middag haar bachelorscriptie over het vrouwenvoetbal tot de Tweede Wereldoorlog. Hierin noemde zij de Oostzaanse Vrouwenvoetbal Vereeniging (OVV), die in 1924 als eerste vrouwenvoetbalclub van ons land werd opgericht. ‘De voetbalsters uit de Zaanstreek waren vermoedelijk werkzaam in de industriële sector, die omvangrijk was in deze regio. Discussies over het loon en het aantal werkuren van de Nederlands arbeidersklasse leidden in het begin van de jaren twintig regelmatig tot stakingen.’

Ondanks intensief archiefonderzoek heeft Middag, die zelf voetbalt in de Schotland, geen verdere meldingen gevonden. ‘Wat zegt het ons nu dat er niets bewaard is gebleven van het vrouwenteam uit Oostzaan? Het kan zijn dat er documenten verloren zijn gegaan, maar het is waarschijnlijker dat men het in die tijd niet de moeite waard vond om wat dan ook te archiveren over het team. Vrouwenvoetbal werd gezien als een tijdelijke, onethische modegril en niet als een serieuze activiteit voor op de langere termijn.’

Hoe dan ook: precies een eeuw na OVV volgt de oprichting van Hera.

Jaren dertig

In het decennium daarna zijn er meer meldingen van clubs, die onderlinge wedstrijden hebben gespeeld. Den Haag had in 1933 de primeur met Chelcea, een verbastering van Celcia – een reeds bestaande herenvoetbalclub met vrouwenelftal – en het Engelse Chelsea.

Kort daarna volgden in Amsterdam de Eerste Amsterdamsche Dames-Voetbalvereeniging (EADV), Olympia en The Franklin Girls. Die laatste naam verwees naar de John Franklinstraat in Amsterdam-West, waar de club was begonnen. Nog in datzelfde jaar ontstonden clubs in Groningen (Martini), Rotterdam (Roba, VNB en Arsenal) en Leiden (VIOS).

De oudste filmbeelden van vrouwenvoetbal zijn ook uit deze tijd. Ondanks deze groeiende populariteit maakten de voetbalverboden een einde aan deze opkomst.

Jaren vijftig

Een advertentie in januari 1955 in het Utrechts Nieuwsblad was het begin van de volgende golf. Wil van Bruggen deed hierin een oproep aan vrouwen om een eigen voetbalclub op te richten. Dat gebeurde op 12 januari 1955, precies om 20.44 uur, toen ongeveer zestig vrouwen begonnen met Herbido. Deze naam was een samenvoeging van de drie Utrechtse voetbalclubs Hercules, Bilthoven en DOS.

Het waren vooral handbalsters, die zich hiertoe aangetrokken voelden, zoals Joke van de Groenekan, Clazien Verhoef, Suze Jacobs, Puck de Bruine, Gea van Slageren, Alie en Beb Temming en Betty Tombrink. Ook de keepster Gien van Maanen werd meteen lid, die later uitgroeide tot één van de bekendste voetbalsters van haar generatie. “Ik woonde met mijn familie op de Neude,” zei ze in 2018 tegen het AD. “Op het plein voetbalden we iedere middag na school met de jongens en meiden uit de buurt.”

Op 30 april 1955 werd zo de eerste vrouwenvoetbalwedstrijd in Utrecht gespeeld tegen het Haagse EHDVVV. Dit waren de namen, gebaseerd op de toenmalige verslagen.

Herbido

Gien van Maanen (doel)

Wil van Bruggen, An Algra (verdediging)

Beb Temming, Betty Tombrink, Annie Brouer (midden)

Ria van de Breul, Clasien Verhoef, Joke van de Groenekan, Puck de Bruin en Gea van Slageren (aanval).

EHDVV

Jopie Geunter (doel)

Riek Faber, Annie Rek (verdediging)

Gé Talen, Jopie Bieren, Leni Talen (midden)

Nelly Kolsbeek, Riek Smit, Edith Dobbelaar, Hilde Hoen en Diny Wielink (aanval).

Er waren die dag ongeveer 4000 toeschouwers, die zagen dat Herbido met 4-0 won.

De kans dat er fouten in deze namenlijst staan, is overigens aannemelijk, want voor het mannenvoetbal werden die statistieken al niet heel nauwkeurig bijgehouden – laat staan voor de vrouwen. Aanvullingen en verbeteringen zijn daarom altijd welkom – hier.

Een maand later speelden dezelfde teams in Straatsburg, waarvoor ze dus allemaal op reis moesten. Er waren minstens 7000 toeschouwers. Dit keer won Herbido met 4-0.

Nationale bond

Op verzoek van Herbido werd op 16 april 1955 de Nederlandse Damesvoetbalbond opgericht, waarbij alle dertien vrouwenclubs zich meteen aansloten. Als vanzelfsprekend wilde de KNVB hier niets mee te maken hebben, maar toch werd er met West-Duitsland een afspraak gemaakt om op 23 september 1956 de eerste interland te spelen.

Herbido was hierbij vertegenwoordigd met vier speelsters. In het B-elftal zaten ook nog eens drie leden van deze club. Nederland verloor met 2-1.

De eerste vrouwelijke voetbalinternationals in 1956. Foto uit de privécollectie van Lenie van Wensveen

Zelforganisatie

Het is heel opvallend dat al die initiatieven werden genomen tegen de wil van de KNVB. De sportvrouwen organiseerden daarom alles zelf, zoals die eerste interland tegen West-Duitsland.

Een ander mooi voorbeeld is een brief uit de collectie van Van Maanen van 30 maart 1957, die Herbido stuurde aan de leden. ‘Er bestaat grote kans, dat wij met Pasen 2 wedstrijden zullen spelen in Nice (Zuid-Frankrijk). Wij zullen daar dan spelen tegen een Duits elftal.’

De voetballers van het eerste elftal moesten daarom al verlof opnemen voor die dagen. ‘Als U deze trip wilt medemaken, dient U zich vóór Zaterdag 6 april a.s. schriftelijk te berichten aan het secretariaat. Nadere berichten hierover volgen nog.’

De echte doorbraak van vrouwenvoetbal was pas in 1972 toen de KNVB voor de eerste keer zelf competities organiseerde in het vrouwenvoetbal – bijna een halve eeuw na de oprichting van de eerste vrouwenvoetbalclub. In 2024 volgt dan eindelijk de eerste profclub voor vrouwen.