Het begin van zaterdagvoetbal had niets te maken met de zondagsrust
Sinds wanneer wordt er aan zaterdagvoetbal gedaan? Deze tak van sport wordt in onze tijd in ieder geval snel populair.
De kantoorvoetbalvereniging S.M.N. in 1912
Zaterdagvoetbal wordt steeds populairder, waar juist steeds minder elftallen zich beschikbaar stellen voor de zondagcompetities. De NOS kwam vorige maand met dit bericht nadat het deze cijfers zag: het aantal zondagteams is de afgelopen vijf seizoenen met 9,5 procent afgenomen. Op zaterdag is er juist een toename van 12,8 procent.
Deze trend nam ik vorig jaar al waar in de Bosatlas van het Nederlandse voetbal. De groeiende voorkeur voor zaterdag heeft dan niets te maken met de terugkeer van de zondagsrust, maar omdat mensen op de zondag liever met het gezin iets doen. Of op de zondagochtend juist willen uitslapen na een avond stappen.
Kantoorvoetbal
Zaterdagvoetbal associëren we in Nederland meteen met voetbal met een christelijke achtergrond, gespeeld en georganiseerd door mensen die respect hebben voor de zondagsrust. Artikel 12 van het Program van Beginselen van de Christelijk Historische Unie was daar bijvoorbeeld heel duidelijk over: ‘De overheid handhave het Christelijk-Historisch karakter van ons volksleven door bevordering van de Zondagsrust, door ertegen te waken, dat het karakter van de Zondag als Christelijke rustdag zou verloren gaan en door de instandhouding van de algemeen erkende Christelijke feestdagen. Zij doe de arbeid, waarop zij invloed kan uitoefenen, op Zondag zoveel mogelijk stilstaan.’
Toch heeft het begin van het zaterdagvoetbal in ons land niets te maken met de zondagsrust. Het begon met kantoorvoetbal met teamgenoten van hetzelfde bedrijf. De oudste melding is uit 1904 van de Telegraaf Ambtenaren Voetbal Vereeniging uit Amsterdam, maar de echte doorbraak kwam zes jaar later toen in dezelfde stad de kantoormedewerkers van de Stoomvaart Maatschappij Nederland vrij kregen op zaterdagmiddag en daarom met een eigen bedrijfscompetitie begonnen. Weer een jaar later begon de Amsterdamse Kantoor Voetbal Bond met Han Dade als secretaris-penningmeester, dezelfde man die ruim tien jaar eerder AFC Ajax had opgericht.
Ook Rotterdam en andere grote steden volgden, zonder dat het ooit echt grote massa’s trok. Hoe dan ook: het begin van zaterdagvoetbal had niets te maken met de eerbied voor de zondagsrust.
Christelijk voetbal
Vlak na de Eerste Wereldoorlog werd de Nederlandsch Christelijke Voetbalbond opgericht, die uit overtuiging op zaterdag in actie wilde komen. Aanvankelijk speelden deze clubs enkele jaren in een eigen kwakkelende competitie in de regio Amsterdam, maar zagen zich daarna zo’n beetje gedwongen om zich aan te sluiten bij het kantoorvoetbal.
Dat duurde tot 1929, want toen kwam de Nederlandsche Zaterdagmiddag Voetbalbond, die helemaal in het begin niet-christelijke clubs toeliet. Nog in datzelfde jaar werd de naam veranderd in Christelijke Nederlandsche Voetbal Bond en was het christelijke zaterdagvoetbal definitief een feit.
De eeuwige grens
Sindsdien vereenzelvigen we zaterdagvoetbal met spelers met respect voor de zondagsrust. In de Bosatlas namen we een kaart op met de geografische spreiding van voetbalclubs waarvan het eerste elftal op de zaterdag of op de zondag speelt. Het resultaat is verbluffend want grofweg komen de zaterdagclubs van bóven de grote rivieren en de zondagclubs van eronder.
Deze kaart uit 2017 lijkt daarmee opvallend veel op een kaart uit 1849 waarop de godsdienstverhoudingen werden weergegeven. De grens van bijna tweehonderd jaar geleden tussen de katholieken en protestanten is bijna hetzelfde als nu tussen de verschillende voetbalclubs – een soort DNA van onze volksaard.
Misschien gaat zelfs deze grens in de komende jaren verdwijnen als de overloop van zondag naar zaterdag zich handhaaft. Maar dat is toekomst en daar heeft een sporthistoricus niets te zoeken.
