NieuwVoetbal

Het eerste hoofdkantoor van de KNVB was een kamertje in Amsterdam van zes vierkante meter groot

De KNVB dreigt met vertrek uit Zeist. Het is een nieuw hoofdstuk in de zoektocht naar ruimte, die in 1900 begon in Amsterdam.

De omgeving van de Cornelis Schuytstraat in 1900, via het Stadsarchief Amsterdam

De KNVB werd in 1889 opgericht, nog onder de naam Nederlandsche Voetbal- en Atletischen Bond. Het voetbalwereldje was in die begintijd zo klein en overzichtelijk dat een uitgebreide administratie niet nodig was, laat staan een hoofdkantoor.

Tien jaar later, tussen Kerstmis 1899 en april 1900, was het allemaal heel anders. De administratieve chaos was zo groot dat de organisatie piepend tot stilstand kwam. Er waren geen ledenlijsten meer, geen boeken en vooral geen geld. Een accountant was maar liefst acht maanden aan het werk om de schade te inventariseren en de puinhopen op te ruimen. Het was de bond pijnlijk duidelijk geworden dat er een professionele kracht moest komen, waarvoor Jan Hekkenberg werd aangetrokken.

Deze Amsterdammer was een bekendheid in de voetbalwereld als voorzitter van de Amsterdamsche Voetbalbond en voetbalclub Volharding. Naast de NVB, zoals de voetbalbond sinds 1895 heette, had hij een bestuursfunctie bij de Cricketbond. Hekkenberg was op jonge leeftijd bestuurder geworden, omdat hij vanwege lichamelijke klachten niet zelf op het veld kon staan. Bij de NVB werd hij aangesteld als tweede secretaris met jaarlijks een budget van 900 gulden – in onze tijd te vergelijken met 15.000 euro. Zo werd hij de eerste betaalde medewerker van de Voetbalbond, een ijkpunt in de professionalisering van deze organisatie.

Hekkenberg werkte vanaf huis, dat daarmee het eerste Bondsbureau van de KNVB was. Hans Meerum Terwogt was er in zijn jonge jaren vaak geweest, nog voordat hij bekend werd als scheidsrechter en sportjournalist van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. In 1953 blikte hij terug op het huis van Hekkenberg: ‘Hij woonde op een bescheiden bovenhuis in de Cornelis Schuytstraat te Amsterdam, een zijstraat van de Willemsparkweg, dat hij met zijn moeder deelde.’ De deur werd altijd geopend door een klein meisje, ‘met een spichtig vlechtje van peenhaar onder een tullen mutsje’.

125 jaar Bondsbureaus van de KNVB

  • 1 juli 1900 — 13 november 1904: Cornelis Schuytstraat 10, Amsterdam
  • 30 augustus 1905 — 1 mei 1911: Bilderdijkkade 21A, Amsterdam
  • 1 mei 1911 — 1 september 1914: Van Boetzelaerlaan 29, Scheveningen
  • 1 september 1914 — 30 oktober 1916: Hoogstraat 22A, Den Haag
  • 30 oktober 1916 — 26 november 1921: Kneuterdijk 5, Den Haag
  • 26 november 1921 — 1 augustus 1951: Van de Spiegelstraat 21, Den Haag
  • 1 augustus 1951 — 17 oktober 1974: Verlengde Tolweg 6, Den Haag
  • 17 oktober 1974 — heden: Zeist

 

De regering van Hekkenberg

Hekkenberg hield alles met de hand bij, omdat de bond geen zin had om een typemachine te kopen. “Veel te duur!” Telefoon was er niet, want dat konden begin vorige eeuw alleen de allergrootste bedrijven zich veroorloven. Toch legde hij daar de basis voor de eerste professionele administratie van het Nederlandse voetbal.

De schok was dan ook enorm toen Hekkenberg in 1904 overleed, al was zijn gezondheid zo slecht dat iedereen dit allang zag aankomen. De bond was in diepe rouw: ‘Wat reeds weken en maanden werd voorzien, werd gevreesd, is geschied: de bekwame en ijverige secretaris-penningmeester van den Nederlandsche Voetbalbond, is Zondag omstreeks vijf uur in den namiddag na een even langdurig als pijnlijk lijden ontslapen, in den ouderdom van negen en twintig jaren.’

De klap voor de voetbalwereld was enorm, schreef het bondsbestuur. ‘Met Hekkenberg’s verscheiden is een belangrijk hoofdstuk in het geschiedenisboek van het Nederlandsche voetballeven afgesloten. leder, die te eeniger tijd de wording van den Nederlandschen Voetbalbond zal beschrijven, dient het tijdvak, loopende van den 1sten Juli 1900 (datum van Hekkenberg’s benoeming tot secretaris-penningmeester) tot den 13en November 1904 als één afgesloten geheel samen te vatten. Die vier en half jaar zijn onafscheidelijk en mogen gerust met den naam “de regeering van Hekkenberg” worden betiteld.’

Hoe belangrijk de administrateur was geweest, bleek in 1939 bij het vijftigjarige bestaan van de KNVB. Zo’n 35 jaar na zijn dood legde het bestuur een krans op zijn graf, opnieuw om hem te danken voor het leggen van het administratieve fundament van de bond.

Uit de Voetbal-Almanak van 1905, via Delpher

Den Haag

Na een zeer moeilijke overgangsperiode meldde Het Sportblad op 15 september 1905 een nieuw onderkomen voor het secretariaat van de NVB. ‘Het adres van den Secretaris-Penningmeester is vanaf 16 September J. Hylkema, Bilderdijkkade 21a, Amsterdam.’

De opvolger van Hekkenberg had geen verleden in het voetbal, maar in het turnen. Het was wederom een huisadres, dat werd ingericht als kantoor. Hij kreeg, in tegenstelling tot zijn voorganger, wel een typemachine en telefoon tot zijn beschikking. ‘Bezoeken kunnen worden afgewacht tusschen 11 en 3 uur,’ werd de voetballers medegedeeld. ‘Men wordt beleefd uitgenoodigd, de Bondsaangelegenheden zooveel mogelijk schriftelijk te behandelen. Overigens verdient het steeds aanbeveling, eventueele bezoeken vooraf schriftelijk aan te kondigen. Des Zondags is het secretariaat gesloten.’

Bilderdijkkade, via het Stadsarchief Amsterdam

In 1911 verhuisde Hylkema en nam zo het Bondsbureau mee, aanvankelijk naar de Van Boetzelaerlaan 29 in Scheveningen. De verplaatsing van het hoofdkantoor vanuit Amsterdam was dus niet zozeer een strategische keuze van de voetbalbond, maar volgde noodgedwongen het pad van de administrateur.

Groeiend apparaat

Hylkema bleef tot 1919 secretaris-penningmeester, waarna hij vertrok naar Engeland. Hij keerde in 1937 terug in de Nederlandse voetbalwereld als eerste directeur van de Kuip. In die tussenliggende jaren groeide het nationale voetbalapparaat uit tot enorme proporties.

Van Boetzelaerlaan in Scheveningen, via het Haags Gemeentearchief

Het Bondsbureau werd in 1916 verplaatst naar de Kneuterdijk in het centrum van Den Haag, waar het beter bereikbaar was voor de leden van de vele commissies, die steeds meer vergaderingen belegden. Er werkten twee tot drie betaalde krachten, waarbij de personeelswerving zeer zakelijk ter hand werd genomen. Zo vroeg Hylkema aan een sollicitant of die eigenlijk wel verstand had van voetbal. Na een ontkennend antwoord schudde Hylkema hem meteen de hand: “Dan moet ik U juist hebben.” De nieuwe werknemer bleef tot zijn pensioen op zijn plek.

Het leven op het Bondsbureau werd steeds hectischer, wat goed werd beschreven in de Voetbal-Almanak van de NVB in 1921. De hele dag door waren er mensen met vragen over van alles en nog wat. ‘Ik overdrijf niet, als ik U verklaar, dat de leden van de Financiëele Commissie van den N.V.B., menschen, die heusch wel weten, wat er in de voetbalsport omgaat, soms zelf verbaasd waren over de lijvige dossiers van de meest onbeduidende geschillen.’

Voor elke speler en elk lid was er een eigen kaart met alle benodigde informatie. Bij het vertrek van Hylkema in 1919 waren dat er nog net geen 20.000. Bij zijn terugkomst in de Kuip in 1937 was dat gegroeid naar méér dan honderdduizend!

De omgeving van de Kneuterdijk in Den Haag, via het Haags Gemeentearchief

Dat paste allemaal niet meer in een kamertje van zes vierkante meter, zoals in het begin bij Hekkenberg. ‘In luttele uren kon de administratie worden overzien,’ blikte de Voetbal-Almanak van de NVB daar mee enige weemoed op terug, ‘nadat een der Bestuurscommissieleden geregeld de werkzaamheden gecontroleerd had. Dit is nu onmogelijk geworden.’

Uit de Voetbal-Almanak van 1921, via Delpher

Stapsgewijs kreeg het Bondsbureau een grotere rol in de organisatie, wat in 1921 leidde tot de aankoop van een enorm pand aan de Van der Spiegelstraat in Den Haag. Dat ging niet zonder groeipijn, schreef voetbalbestuurder L.J. Bronkhorst enkele jaren na die verhuizing. ‘Hoewel van sommige zijden bezwaar gemaakt werd tegen deze aanschaffing en in het bijzonder tegen het vrij groote bedrag, dat daaraan ten koste werd gelegd, bleek toch, dat men voor het meerendeel ingenomen was met het nieuwe Bondshuis, dat op 26 November 1921 op feestelijke wijze geopend werd in tegenwoordigheid van vele belangstellenden.’

Verlengde Tolweg, via het Haags Gemeentearchief

De laatste Haagse verhuizing was in 1951 naar de Verlengde Tolweg, waar de KNVB tot 1974 verbleef. De voetbalbond ging daarna naar de bossen bij Zeist, waar het Sportcentrum toen al bijna tien jaar in gebruik was.

Wat Hekkenberg ooit in zijn eentje deed, was in 1974 een bondsapparaat geworden met zo’n vijftig betaalde krachten. “Uit het huidige kantoor groeien wij uit,” verklaarde Henk Burgwal de verhuizing naar Zeist. “Wij betrokken dit bureau toen de bond nog een kwart miljoen leden telde. Binnenkort hebben we er één miljoen.”

De KNVB in Zeist, via het Nationaal Archief

Weer een halve eeuw later botst de KNVB voor de zoveelste keer in 125 jaar tegen de grenzen van haar onderkomen. En dus wordt er wéér gezocht naar een hoofdkantoor, dat nóg groter zal worden.

Waar dat zal komen en hoe dat eruit ziet, weet natuurlijk nog niemand. Het zou de voetbalbond wel sieren als er in het nieuwe hoofdkantoor een zaal naar Jan Hekkenberg wordt vernoemd, als eerbetoon voor zijn werk voor de ontwikkeling van het Nederlandse voetbal.

Waardeer deze site!

Onze content is gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je dat laten blijken met een kleine financiële bijdrage.

Mijn gekozen waardering € -

Jurryt van de Vooren
https://sportgeschiedenis.nl
Specialist in sporterfgoed. Al meer dan 25 jaar de enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.