Het klassieke Ajax-logo werd in 1924 ontworpen door Eduard Hüttl, een kunstenaar uit Utrecht

Ajax heeft nooit geweten waar het klassieke logo vandaan komt en wie het heeft gemaakt. Het antwoord ligt in de collecties van archieven en musea. 

De Ajax-penning uit 1924. Uit de collectie van het Amsterdam Museum

Het is alweer twee weken geleden dat Ajax bekend maakte dat de club het oude logo opnieuw invoert. De supporters achter de actie ‘Geef Ajax z’n gezicht terug’ hebben na twintig jaar hun zin gekregen. 

Tot nu toe weet alleen niemand waar dat logo eigenlijk vandaan komt. Wanneer werd het voor de eerste keer gebruikt? En vooral: wie heeft het ontworpen?  

Linksgewende kop

In 1935 gaf de Koninklijke Nederlandsche Edelmetaal Bedrijven een gedenkboek uit, dat was samengesteld door W.K.F. Zwierzina. Zijn werk bevatte een overzicht van penningen tussen 1880 en 1935. Zwierzina was hiervoor de ideale persoon als één van Nederlands meest vooraanstaande deskundigen op dit gebied. Hij had er bijna 500 pagina’s voor nodig om duizenden objecten te beschrijven.

In het tweede deel van dit boek staan de medailles tussen 1919 en 1924. Bij nummer 481 luidt de beschrijving: ‘Amsterdamsche Voetbal Vereeniging AJAX. Linksgewende kop van AJAX naar een grieksch beeld, omschrift: AJAX.’ Zwierzina dateerde deze prijspenning in 1924, uitgegeven door de Koninklijke Begeer.

Die beschrijving klinkt als een afbeelding van het logo, dat Ajax weer in genade heeft aangenomen. Helaas plaatste Zwierzina er geen afbeelding bij om daar zekerheid over te krijgen, maar gelukkig heeft het Amsterdam Museum deze penning in de collectie. Het jaartal van uitgifte klopt: 1924. Zo wordt meteen duidelijk dat het inderdaad het klassieke Ajax-logo betreft. 

Kampioensmedailles

In datzelfde jaar gaf Ajax een medaille aan de spelers van de Ajax Veteranen, die net kampioen waren geworden. Het Joods Historisch Museum heeft een exemplaar, geschonken door Johan Levy, die honderd jaar geleden zelf in dat kampioensteam heeft gespeeld. 

Op de voorzijde van die kampioensmedaille staat wederom die linksgewende kop, waarmee het aannemelijk is dat de penning de basis is geweest voor deze medaille. Deze club zal daarom zelf de opdracht hebben gegeven om die penning te slaan. Ajax heeft zelf trouwens ook nog een exemplaar van die kampioensmedaille uit 1924, bleek deze week na een inventarisatie. 

Eduard Hüttl

Liefdevolle detaillering

De penning uit 1924 is daarmee de oudste afbeelding van dit logo. Blijft er nog één vraag over: wie heeft dat ontwerp van die linksgewende kop gemaakt?

Ook daarop gaf Zwierzina het antwoord: ‘Modellé van E. HüTTL’. Hiermee wordt Eduard Hüttl bedoeld, die we zo kunnen uitroepen tot de geestelijk vader van het Ajax-logo. Deze beeldhouwer en kunstenaar werd in 1893 geboren in Wudingrün, toen nog onderdeel van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije. Tegenwoordig heet die stad Sokolov en ligt in Tsjechië. 

Deze kunstenaar studeerde aan de Academie voor Beelden Kunsten in München, waarna hij naar Nederland vertrok. Bijna meteen na aankomst trad hij in dienst bij vader Anthonie en zoon Carel Begeer, afkomstig uit een legendarisch geslacht van edelsmeden. Zo kwam Hüttl bij Begeer. 

Hij woonde in Utrecht, waar hij in 1930 trouwde met Maria Franzfield. Acht jaar later overleed hij, slechts 45 jaar oud, maar met een grote nalatenschap. Alleen al via het overzicht van Zwierzina zijn tientallen werken te herleiden. Nederlandse musea hebben dan ook aardig wat objecten van hem in bezit, onder meer penningen van koningin Wilhelmina, prinses Beatrix en een verlovingsmedaille van prinses Juliana en prins Bernhard. 

De kampioensmedaille uit 1924, via het Joods Cultureel Kwartier

Toch werd hij nooit een bekend en gevierd kunstenaar, omdat hij geen medewerking verleende aan overzichtstentoonstellingen en nooit interviews over zijn werk gaf. Pas ná zijn dood verschenen de eerste artikelen over zijn werk en persoonlijkheid. ‘Een zoo liefdevolle, precieuze detaillering komt men slechts zelden tegen,’ oordeelde het Utrechts Nieuwsblad over zijn ontwerpen, dat verder opmerkte dat veel werk van Hüttl was beïnvloed door de schoonheid van de klassieke Griekse kunst. 

Ook in de sport liet hij zijn sporen na met penningen voor onder meer de Haagsche IJsclub, de Schiedamsche Zwemclub en de Delftse roeivereniging LAGA. Met succes, aldus het Nieuwsblad: ‘Bijna alle sportmedailles van Hüttl treffen door hun exquise lineatuur.’ 

Zo komen we bijna als vanzelf weer uit bij zijn creatie van de Ajax-penning vol detail en klassieke elementen. Na het besluit van Ajax tot herinvoering is dit logo in één klap het bekendste werk van Hüttl geworden. Precies honderd jaar later heeft zo niet alleen Ajax zijn gezicht terug, maar kennen we nu ook het gezicht achter dat gezicht.