Het was een mooie voetbalzondag toen Enschede op 10 oktober 1943 werd gebombardeerd

Op zondag 10 oktober 1943 was het vergissingsbombardement op Enschede. Er werden op dat moment zo’n tien voetbalwedstrijden gespeeld, waarbij veel slachtoffers vielen.

Er zijn enkele gevallen bekend van bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog terwijl er net werd gevoetbald, of vlak daarvoor. Vanwege het Sinterklaasbombardement van 1942 werd het voetbal in Eindhoven later die dag afgelast. Op 19 november 1944 vielen er in Sittard tijdens een wedstrijd op de oude Baandert elf doden rond het veld en elders in de stad.

Eerder dat jaar werd De Volewijckers tegen Heerenveen gestaakt door de burgemeester van Amsterdam, omdat het publiek weigerde gehoor te geven aan een luchtalarm.

Tubantiasingel

Op 10 oktober 1943 werden er door heel Enschede wedstrijden gespeeld, zoals de Enschedese Boys tegen Tubantia in de 1^e Klasse Oost. ‘De thuisclub had goede vooruitzichten op de overwinning,’ schreef het Twentsch Dagblad, ‘want de Hengeloërs verschenen met een zwaar gehavend elftal, waarvan de geheele verdediging uit reservespelers bestond. De Boys namen een 2—0 voorsprong door Harsselaar en Bennink, welke laatste als midvoor een goede partij speelde. Daarna begon de thuisclub geducht te verslappen en Schuurman maakte voor de bezoekers een tegenpunt.’

Bij die stand zou het blijven, omdat daarna het bombardement begon, met ook nog luchtgevechten tussen de geallieerde aanvallers en Duitse toestellen. Uit de overzichten in de dagbladen van 11 oktober is te herleiden dat er minstens tien wedstrijden werden gespeeld toen de hel losbarstte, of bijna zouden beginnen.

Enschedesche Boys – Tubantia
Eilermark – Neo
Geel Zwart – Neede
Roombeek – Glanerburg
GOLTO – Nijverdal
BWO – De School
UDI – PW
Vogido – Achilles
Rigtersbleek – Vosta
Tubantia 3 – Oldenzaal 2

Er was daarbij veel publiek, omdat het een mooie zondagse nazomerdag was. Iedereen zocht in paniek naar een veilige plek, een bijna onmogelijk opgave. Rond deze velden vielen daarom veel slachtoffers.

‘De Tubantia-singel bood een welhaast onbeschrijfelijke aanblik,’ blikte Tubantia tien jaar later terug. ‘Hier bevonden zich op dat ogenblik vele wandelaars, maar bovendien haastten vele toeschouwers van de voetbalwedstrijd Enschedesche Boys – Tubantia langs dit deel van de singel huiswaarts. Zij wilden zo spoedig mogelijk bij hun gezin zijn. Velen hunner zijn op weg naar huis door het noodlot achterhaald.’

Weer vijftien jaar later voegde diezelfde krant daar nog aan toe dat er enorme kuilen waren geslagen. ‘Daar veel mensen van het voetbalveld naar deze singel waren gevlucht op weg naar huis, lagen er doden en gewonden.’

Slachtoffers

In totaal vielen er die dag 151 doden. Uit onderzoek van Het Voetbalmonument weten we dat er in ieder geval veertien mensen zijn omgekomen, die óf lid waren van een voetbalclub óf bij een wedstrijd aanwezig waren.

Jan Aikes, 72 jaar – DOS
Jacob Ebbekink, 11 jaar – Enschedese Boys
Hans Flietstra, 36 jaar  – Achilles Enschede
Jense van Hoorn, 45 jaar – Enschedese Boys
Gerrit ten Kate, 15 jaar – Enschedese Boys
Gerhard Klein Wolt, 35 jaar – Zuid-Eschmarke
Johannes Gerhardus Krabbe, 34 jaar – bezoeker voetbalwedstrijd
Gerard Hendrik Nikkels, 42 jaar – bezoeker voetbalwedstrijd
Albertus Schuurhuis, 41 jaar – Enschedese Boys
Gerard ten Tije, 16 jaar – Enschedese Boys
Abraham Wagener, 14 jaar – PW
Louis Wegerif, 34 jaar – ’t Varvik
Herman Wensink, 31 jaar – Enschedese Boys
Jan Zeggelink, 29 jaar – PW

De elfjarige Ebbekink, die in de namenlijst staat, was als toeschouwer bij een wedstrijd. ‘Aan de groeve heeft de voorzitter van de E. Boys, de heer K. Claus gesproken en gewaagd van de ontsteltenis, die in de clubkringen is gewekt.’

Jan Aikes bezocht met zijn echtgenote de wedstrijd Rigtersbleek – DOS en werd dodelijk getroffen in het portaal van zijn woning aan de Dr. Schaepmanlaan. Hij werd 72 jaar oud. Het is aannemelijk dat er zo nog veel meer slachtoffers zijn gevallen.

Johan Wissink kwam dan weer wel levend thuis, samen met zijn twee kinderen met wie hij naar het voetbal was gegaan. Bij thuiskomst bleek alleen de rest van zijn gezin te zijn gedood door de bommen. In zijn geval had het voetbal zijn leven dus juist gespaard.

Het complete speelprogramma voor Enschede voor de week daarop werd uitgesteld, zo werd enkele dagen later bekend gemaakt. Of iemand dat bericht had gelezen, is twijfelachtig, want tijdens de enorme chaos en ontreddering zullen weinig voetballers zich hebben afgevraagd wie hun volgende tegenstander was.

Precies tachtig jaar later blijven en aanvullingen welkom – hier.