Johan Neeskens was de eerste Nederlander met een gele kaart

Johan Neeskens is onverwacht overleden. Hij kreeg als eerste Nederlandse voetballer een gele kaart. 

Johan Neeskens in 1974. Foto via het Nationaal Archief

Door Wim Zonneveld

Het systeem van gele en rode kaarten werd in het Nederlandse betaald voetbal ingevoerd in het seizoen 1972-1973. Daarmee liep de KNVB een jaar achter op landen als Duitsland en België. Vandaar de eerste gele kaart in het Nederlandse competitievoetbal op 13 augustus 1972 en internationaal op 1 september 1971. Zegt de geschiedschrijving. Maar Johan Neeskens scoorde al geel op 24 maart 1971 tegen Celtic in Glasgow.

De eerste competitiekaart

Op 13 augustus was het vijftig jaar geleden dat in het betaald competitievoetbal voor het eerst de gele kaart werd getrokken. Scheidsrechter Gerard Jonker toonde het kleinood aan Eltje Edens van Veendam, uit tegen HVC. De Groningers, meldt het Nieuwsblad van het Noorden, pareerden de vroege Amersfoortse stormloop met een ‘verbeten afweer’, die er toe leidde dat rechtsback ‘Edens al na zeven minuten een gele kaart kreeg gepresenteerd van scheidsrechter Jonker’.

De Veendammers hadden op dat moment overigens al meer op hun kerfstok. Op 6 augustus in een oefenwedstrijd op De Langeleegte tegen Club Brugge (met Nico Rijnders en Ruud Geels), uitslag 1-3, slingerde scheidsrechter Henk Weerink er ook al twee op de bon. Al vroeg in de wedstrijd, schrijft opnieuw het Nieuwsblad, ‘omklemde’ aanvoerder Johan Beuvink zijn te snelle Bruggenaar-landgenoot Henk Houwaart, wat goed was voor een ‘gele kaart’. Even later volgt ‘de licht ontvlambare’ Jan Blijham, vanwege een ‘dreigende knie-beweging’ naar de Belgische rechtsbuiten-international Johny Thio. De krant concludeert over de Veendammers, enigszins verstrikt in de ontkenningen: ‘Hun onverschrokken afweermethodes, die niet zelden de grenzen van ’t ontoelaatbare overschrijden brengen hen evenwel van tijd tot tijd in conflict met de arbitrage.’

Johan Neeskens

Als eerste Nederlander met een gele kaart ‘waar dan ook’ wordt vaak Theo Laseroms genoemd, in de oefenwedstrijd Lierse SK – Feyenoord op 1 september 1971. Maar de UEFA start al in de internationale bekertoernooien van 1970-1971 het ‘Mexico-systeem’ (genoemd naar de introductie op het WK van juni 1970) en dat heeft gevolgen, ook voor Nederland.

Na een 3-0 thuisoverwinning op Celtic op 10 maart 1971 in de kwartfinale van Europa Cup 1, speelt Ajax de return op 24 maart op Hampden Park in Glasgow. Het 1-0 verlies is goed voor de volgende ronde, maar om de opgetelde aansluitingstreffer te voorkomen, en daarmee een Schotse storm ondersteund door 80.000 toeschouwers, rekken de Amsterdammers in de tweede helft flink wat tijd. De Italiaanse scheidsrechter Concetto lo Bello, die een jaar eerder in Milaan de finale Feyenoord-Celtic floot, heeft er genoeg van en geeft Johan Neeskens geel.

De meeste kranten, de nieuwe terminologie nog niet gewend, noemen het een ‘waarschuwing’, maar de Nieuwe Limburger van 25 maart ziet iets meer: ‘Een kwartier voor het einde’ kreeg Neeskens ‘een officiële waarschuwing omdat hij een blessure simuleerde. Scheidsrechter Lo Bello zag dit als een poging om tijd te rekken en liet de Ajacied daarom de gele kaart zien.’ Ajax vreest een schorsing, maar eind april heeft de UEFA goed nieuws: een straf volgt pas na een nieuwe overtreding. Die komt er niet, althans niet dit seizoen.

Meer kaarten-premières

In seizoen 1971-1972 speelt FC Den Haag op 14 en 28 september in de eerste ronde van de UEFA Cup tegen Aris Bonnevoie uit Luxemburg. Het wordt een levendige bron van nationale kaarten-premières. Bij de 5-0 in het Zuiderpark toont scheidsrechter Clive Thomas uit Wales de Luxemburger Claude Schanen al na acht minuten geel. Dit nergens nader omschreven vergrijp betekent wel de vroegst traceerbare gele kaart op een Nederlands veld.

In de povere 2-2 uitwedstrijd trekt de Fransman Roger Machin geel voor Piet de Zoete en Hans van Eeden, voor ‘felle charges’. In de 85ste minuut, schrijft de NRC, scoort Van Eeden ‘een bittere pil’. De Hagenaar lummelt in het veld met een uitgetrapte schoen en ‘toen Van Eeden kort daarop zich bij een vrije trap heftig tussen de Luxemburgers Langers en Fandel wrong, wees Machin naar de kleedkamer.’ Opvallend genoeg noemt geen enkel verslag dit als een tweede gele kaart, samen met de eerste een rode, maar Van Eeden wordt begin november wel als eerste Nederlander in het nieuwe systeem voor drie wedstrijden geschorst.

Recidivist

Op 3 november 1971 is het feest. In de achtste finales van Europa Cup I 1971-1972 tegen Olympique Marseille won Ajax op 20 oktober uit met 1-2, nu thuis met 4-1. Johan Neeskens krijgt in beide wedstrijden geel. In Marseille boekt de Belg Robert Schaut hem voor het vastpakken van de bal en daarmee ‘onsportief spel’. In het Olympisch Stadion voor 65.000 toeschouwers krijgt Neeskens in de 59ste minuut een kaart van de Schot Allistair McKenzie als hij de Joegoslaaf Josip Skoblar op de hielen trapt zonder de intentie de bal te spelen. Het is de vroegst traceerbare Nederlandse gele kaart op Nederlandse bodem, meer dan een half jaar voor Veendam.

Johan heeft wel serieuze concurrentie. PSV speelt op dezelfde data in de tweede ronde van de UEFA CUP tegen Real Madrid: 3-1 verlies uit en 2-0 winst thuis, via het dubbeltellende uitdoelpunt plaatst het zich voor de achtste finales. De Joegoslavische middenvelder Lazar Radović van PSV krijgt in Madrid geel, en in Den Bosch, waar de thuiswedstrijd vanwege een lopende UEFA-straf wordt gespeeld, opnieuw. Nu samen met linksbuiten Eef Mulders, allebei in de 89ste minuut, van de Oost-Duitse scheidsrechter Robert Kunze voor ‘harde charges’.

Radović wordt in alle verslagen eerst genoemd, dus zal waarschijnlijk de eerste kaart hebben gekregen. Omdat PSV om 20.00 begint en Ajax om 20.15, wordt een half uur verschil in speeltijd tussen de verschillende concurrerende kaarten tot een kwartier in ‘real time’. Neeskens en Radović worden eind november in hetzelfde UEFA-pakket voor één wedstrijd geschorst.