Joop van Moorsel was in 1934 de eerste Nederlandse scheidsrechter op een WK voetbal

Danny Makkelie debuteert vandaag als scheidsrechter op een WK voetbal. Joop van Moorsel was in 1934 de eerste Nederlander die op dit podium in actie kwam.

Joop van Moorsel in het midden, met snor, bij de aftrap van België – Nederland in 1934. Foto uit de collectie van de KNVB via het Nationaal Archief

Er waren nog geen Nederlanders bij de eerste editie in 1930 in Uruguay – geen voetballers en geen scheidsrechter. Voor het volgende wereldkampioenschap in Italië werd Joop van Moorsel uitgenodigd, die daar één keer in actie kwam.

Van Moorsel werd geboren op 9 juli 1902 in Groningen en was in het dagelijkse leven vooral bekend als directeur van de oliefabrieken van Calvé-Delft en lid van de raad van bestuur van Unilever. In 1934 was niet alleen zijn eenmalige optreden op een WK voetbal, maar promoveerde hij ook op het onderzoek ‘De Tarwewet 1931’.

Hierin trok hij zelfs een vergelijking met de rechtspraak binnen deze wet en die van zijn geliefde sport: ‘Men kan daarbij b.v. aan een boer denken, die geschrapt wordt als lid van een tarweorganisatie en die daardoor niet langer kan profiteeren van den krachtens de Tarwewet 1931 verleenden steun, of aan een meelimporteur die door de Meelcentrale wordt geschrapt en die nu zijn bedrijf niet langer kan uitoefenen. Deze straffen zijn en blijven straffen opgelegd door de organen van een vereeniging, maar zijn niet geheel te vergelijken met de straffen opgelegd door een bond van boekdrukkers, van artsen of van voetballers, ook  al zijn zij dan geconstrueerd als straffen door vereenigingen opgelegd.’

U mag me niet

In zijn jonge jaren deed Van Moorsel zowel aan cricket als voetbal bij HVV in Den Haag, inmiddels koninklijk. Al op negentienjarige leeftijd werd hij scheidsrechter met vier jaar later zijn eerste internationale wedstrijd. Engelstalige spelers hadden snel door dat de Nederlander hun taal sprak: “Watch out, the blighter speaks English!”

Van Moorsel stond bekend om zijn gezag. “Die gaf zó een penalty,” zei sportjournalist Jan Liber. “Hij hield zich streng aan de letter van de spelregels. Er was eens een speler van Xerxes die een vrije schop tegen zich kreeg en toen zei: ‘U mag me geloof ik niet.’ Hij werd onmiddellijk van het veld gestuurd. Van Moorsel vond dat wangedrag. Naar zijn opvattingen moest een speler zich onvoorwaardelijk zonder ook maar, iets te zeggen aan de leiding onderwerpen.”

In april 1931 leidde hij op het terrein van Sparta een oefenwedstrijd van het Nederlands elftal tegen Sochaux uit Parijs. ‘Scheidsrechter Van Moorsel gaf tal van vrije schoppen,’ schreef dagblad Voorwaarts, ‘hetgeen blijkbaar heelemaal niet naar den zin van de Franschen was; hun misnoegen uitte zich niet alleen door allerlei onvriendelijke woorden en gebaren tegen den scheidsrechter, doch het was aanleiding tot meerdere ongerechtigheden. Waarschuwingen bleven niet uit en toen de rechtshalf 20 minuten na de rust weer eens na trapte, verwees de heer Van Moorsel hem zeer terecht naar de kleedkamer. De Franschman toonde zich nog onwillig bovendien, maar zijn aanvoerder wees hem op zijn plicht en hij verdween van het tooneel.’

Vlak voor het einde ontging het de scheids dat de Franse keeper de Nederlandse speler Van Nellen in de hals sloeg. Het publiek had het wel gezien en bekogelde de dader daarop met stenen. Een aantal politieagenten betrad zelfs het veld omdat zij de Franse keeper een boete wilde geven wegens mishandeling, maar dat bleek niet mogelijk.

Debuut

Op 1 mei 1934 kwam het Spelregel Comité van de FIFA bijeen voor de benoeming van scheidsrechters voor het WK in Italië. Vanuit Nederland waren er vier scheidsrechters die kans maakten om te worden opgesteld: Hans Boekman, Job Mutters, Jan de Wolf en Van Moorsel. Dat werd dus Van Moorsel als één van de zestien arbiters.

Hij zou één wedstrijd in de eerste ronde fluiten, nog volgens het knock-outsysteem: Oostenrijk – Frankrijk. Het werd een lange dag, want na negentig minuten was het nog 1-1 en moest er worden verlengd. Oostenrijk won uiteindelijk met 3-2. Bij Zweden – Duitsland in de volgende ronde was Van Moorsel grensrechter. Daarna was voor hem het toernooi afgelopen, maar zo was hij in ieder geval nog op tijd thuis voor zijn promotie tot doctor in de handelswetenschappen op 30 juni in Rotterdam.

Twaalf jaar later stapte Karel van der Meer in de voetsporen van Van Moorsel als tweede Nederlandse scheidsrechter op een WK voetbal. Van Moorsel overleed op 27 augustus 1977.