Lucebert maakte in 1971 een kunstwerk over vrouwenvoetbal

In de opslag van het Rijksmuseum zit een opmerkelijk kunstwerk van Lucebert. Een halve eeuw lang heeft niemand dat gezien. 

Deze afbeelding is geplaatst met toestemming van het Rijksmuseum

De Olympische Spelen van 1972 in München brachten ook kunstenaars in beweging. Op 4 februari 1972 was op het sportcentrum in Papendal de opening van Friekik, een reizende tentoonstelling over sport en kunst, samengesteld door de Culturele Raad Gelderland en de Nederlandse Kunststichting. Ongeveer dertig gemeentes hadden zich hiervoor ingeschreven, te beginnen in Lichtenvoorde.

Sport is een dienaar van de kunst, zij wordt vervormd, vervreemd, veranderd en krijgt de spelregels van de kunstenaar opgelegd

Verwrongen figuren

Op de expositie werd het werk vertoond van enkele tientallen kunstenaars. Lucebert leverde zes inkttekeningen, zo blijkt uit de catalogus voor de provincie Noord-Holland, waarmee hij het grootste aantal inzendingen had. Deze werken waren absoluut geen realistische weergave van een voetbalwedstrijd, waarin de voetballers werden weergegeven als verwrongen figuren, die jongleerden met te kleine ballen

De enige uitzondering was Damesvoetbal met twee sportvrouwen, strijdend om een bal. In de verte is een goal met een silhouet van een keeper. Lucebert maakte die in 1971, precies in het jaar waarin de KNVB voor de eerste keer competities voor vrouwen organiseerde. Deze samenloop van historische gebeurtenissen is vast toeval, maar het is met terugwerkende kracht wel mooi dat één van de meest invloedrijke Nederlandse kunstenaars het vrouwenvoetbal heeft vastgelegd in exact het jaar dat dit officieel werd erkend.

Dienaar van de kunst

Die rauwe weergave van het voetbal door Lucebert was in de ogen van de recensent van Tubantia maar onbarmhartig, maar volgens columnist Nico Scheepmaker had dit niet anders gekund. ‘De kunstenaars van 1972 hebben hun eigen eigenwijze wijze van sportuitbeelding,’ zo schreef hij in de begeleidende catalogus. ‘Zij voelen de sterke behoefte om er nog iets mee te doen, er iets aan toe te voegen, om de sport, het spelmoment te interpreteren. In vrijwel alle gevallen is de sport een dienaar van de kunst, zij wordt vervormd, vervreemd, veranderd en krijgt de spelregels van de kunstenaar opgelegd.’

De inkttekening van Lucebert reisde na de opening van Friekik nog ruim een jaar langs de verschillende gemeentes, in de provincie Noord-Holland onder de naam Sportbeeld.

De laatste melding van Damesvoetbal kwam in oktober 1973 vanuit Leeuwarden, waar voetbalclub Frisia de negentigste verjaardag vierde. In plaats van een traditionele receptie kwam er in de Princessehof de tentoonstelling “Koning Voetbal”, die bezoekers trok vanuit heel Nederland. Het werd een ontmoeting tussen Lucebert en Ajax, want naast zijn werk waren daar ook de Europa Cup 1 en de Wereldbeker te zien.

Damesvoetbal verdween daarna naar de opslag, sinds 2008 in het Rijksprentenkabinet. Het is een uniek werk van een uniek kunstenaar, dat na een halve eeuw dan eindelijk weer is te zien.