Luister naar het zwijgen van de internationale sport over de alleenheerschappij van Trump

Het WK voetbal 2026 en de Olympische Spelen van 2028 zijn allebei in de Voormalige Verenigde Staten. De sportwereld doet alsof er helemaal niets aan de hand is – een oude tactiek.

De finale van het WK voetbal van volgend jaar in de Voormalige Verenigde Staten krijgt tijdens de rust een show, zoals bij de Super Bowl. Zoiets zei FIFA-voorzitter Gianni Infantino tenminste, zonder een opmerking te maken over de handelsoorlog die is uitgebroken tussen de organiserende landen: de Voormalige Verenigde Staten, Canada en Mexico.

Dat klinkt heel ambitieus, op één probleem na. Wie gaat dat WK eigenlijk organiseren en daarmee die finale? Door de onderlinge handelsoorlog is het wederzijdse vertrouwen binnen een maand compleet verdwenen. En dan zijn er ook nog de Olympische Spelen in Los Angeles, die opeens onder een ander politiek systeem zijn gevallen.

In de komende tijd onderzoek ik daarom verschillende toekomstscenario’s voor de internationale sport. Ik verzin niets zelf, maar zoek naar voorbeelden uit de geschiedenis. Zo vraag ik mij dus niet af of de Nederlandse atleten in 2028 net zo goed zullen presteren als vorig jaar in Parijs, maar wat de politieke en organisatorische consequenties zijn voor de komende edities van het WK voetbal en de Zomerspelen.

Spoiler alert: mensen die ervan overtuigd zijn dat sport en politiek gescheiden werelden zijn, kunnen nu beter ophouden met lezen. Voor jullie is de Donald Duck uitgevonden.

De botsende wereldbeelden gaan we snel zien bij het WK voetbal, omdat er binnen de organisatie zelf een strijd is losgebarsten

Sportieve machtsstrijd

De internationale sport is een frontgebied van botsende wereldbeelden. Er bestaat geen neutrale zone, waarin de sport zich rustig kan terugtrekken.

Het boksen is een goed voorbeeld. In de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog was die sport zeer populair in Joodse kringen, vooral als voorbereiding op straatgevechten tegen fascisten en nazi’s. Tegelijkertijd werd het boksen zeer intensief beoefend door de nazi’s als onderdeel van hun ideologie. Zij deden dit als voorbereiding op de Holocaust en andere oorlogshandelingen. In deze visie is sport geen instrument voor verbroedering, maar een instrument om uit sluiten en zelfs te doden.

Die botsende wereldbeelden gaan we al snel zien bij het WK voetbal, omdat er binnen de organisatie zelf een strijd is losgebarsten. Aan de ene kant staan de Voormalige Verenigde Staten na de fascistische machtsgreep van Trump en Musk. Aan de andere kant staan Canada en Mexico. Die gaan echt niet een gezamenlijke WK-finale organiseren in 2026. Integendeel, dit WK wordt juist een belangrijk politiek podium voor botsende wereldbeelden.

Toch zwijgt de FIFA-voorzitter hierover, maar dat is bewust. De sport is namelijk gespecialiseerd in collaborerend zwijgen. Als voorbeeld kom ik voor de verandering eens een keer niet met de Nazi-spelen van 1936 in Berlijn.

Japan

Het IOC wees de Olympische Spelen van 1940 toe aan Tokio. De Japanners hadden vanaf het begin duidelijk gemaakt dat ze een bombastisch sportevenement wilden met veel machtsvertoon. Het IOC beloonde die ambitie met een collaborerend zwijgen toen diezelfde Japanners daarna China binnenvielen en enkele van de grootste oorlogsmisdaden van de vorige eeuw pleegden, onder meer de systematische moord op 340.000 Chinezen in de stad Nanking.

In de zomer van 1937 bevestigde IOC-voorzitter Henri de Baillet Latour dat hij het volste vertrouwen had in een goede afloop van de Spelen: “Korte tijd geleden heeft het verantwoordelijke comité in Japan mij uitdrukkelijk bericht, dat Japan, ondanks het conflict met China met de organisatie der Spelen van 1940 wenst door te gaan en zijn verbintenissen zal nakomen. Onder deze omstandigheden kan het Internationaal Olympisch Comité slechts rustig den verdere loop der gebeurtenissen gadeslaan.”

Het IOC weigerde om zich uit te spreken tegen deze misdaden tegen de menselijkheid. Officieel werd er een beroep gedaan op de scheiding tussen sport en politiek, maar dat was een rookgordijn ter afleiding van de medeplichtigheid. Het zwijgen diende een hoger doel.

Kirsty Coventry ziet de sport als instrument om maatschappelijke groeperingen structureel uit te sluiten

Argentinië

De FIFA deed in de jaren 70 hetzelfde met het WK voetbal van 1978 in Argentinië. In dat land was een zeer brute dictatuur, die het voetbaltoernooi organiseerde om er politiek beter van te worden.

In de zomer van 1974 kwam dit WK serieus in gevaar na het overlijden van president Juan Peron en de machtsovername van zijn vrouw Isabel, waarna ongeveer 140 dodelijke slachtoffers vielen. Tijdens een bezoek van hoge FIFA-officials later dat jaar was er een grote politiemacht op de been uit angst voor ontvoeringen of aanslagen. Toch sprak de bond zich na elk politiek bloedbad opnieuw uit vóór Argentinië.

Begin 1978 ontstond er wereldwijd protest tegen dit toernooi, in Nederland onder meer door Freek de Jonge en Bram Vermeulen met de actie Bloed aan de paal. FIFA-voorzitter Havelange maakte het allemaal niets uit. “Geen enkel probleem,” zei hij in de zomer van 1977, “want politiek en sport moet en kun je strikt gescheiden houden.”

Luister naar het zwijgen

Ook dat was collaborerend zwijgen­, zoals Infantino nu opnieuw doet. Hij zal zwijgen over de groeiende spanningen binnen de WK-organisatie. Hij zal zwijgen over het uitsluiten van maatschappelijke groeperingen. Hij zal zwijgen over de fascistische machtsgreep in de Voormalige Verenigde Staten, die beslissend is voor de uitstraling van het voetbal.

En ook het IOC gaat die kant inmiddels op. Kirsty Coventry is de enige vrouwelijke kandidaat voor het voorzitterschap van dit comité. Zij heeft zich uitgesproken tegen de deelname van transgenders aan de Olympische Spelen. Dat zijn er hoogstens een stuk of tien op een totaalaantal van ruim 10.000 sporters, maar toch maakt ze een grote affaire van.

De komende gaststad Los Angeles brandt momenteel letterlijk af vanwege de klimaatcrisis, maar daarover wordt door Coventry collaborerend gezwegen. Zij volgt daarmee de ideologie van Trump, die eerder al dit niet-bestaande probleem gebruikte voor politiek misbruik. Coventry ziet de sport als een instrument om maatschappelijke groeperingen structureel uit te sluiten.

Net als in de 125 jaar hiervoor kiest de internationale sport weer eens de kant van de dictators en de alleenheersers. Luister daarom goed naar dit zwijgen.