Na meer dan honderd jaar weten we eindelijk de naam van de eerste vrouwenvoetballer van Nederland

De oudste foto van een Nederlands vrouwenvoetbalteam is van het Amsterdamse Wittenburg uit 1919. Tot enkele weken geleden kenden we geen enkele naam van deze voetbalpioniers, maar toen kreeg het Stadsarchief Amsterdam een mailtje van Joss Pafort. ‘De keepster, de dame in het wit, is mijn oma Aafje de Boer.’ 

Aafje de Boer met haar echtgenoot, foto via de privécollectie van Joss Pafort

In de Stopera werd dit weekend mijn boek Amsterdam en voetbal. Eeuwen in beweging gepresenteerd. Met gebruik van het mooiste sporterfgoed van het Stadsarchief Amsterdam beschrijf ik daarin drie eeuwen aan voetbal in Amsterdam: in de 19e, 20e en 21 eeuw. Dat boek is voor iedereen gratis te downloaden als geschenk van de gemeente Amsterdam vanwege het EK voetbal – hier.

Wittenburg 1919

Eerder deze maand plaatste ik bij het Stadsarchief Amsterdam al een verhaal over de vroegste jaren van het Amsterdamse vrouwenvoetbal, gebaseerd op het voetbalboek. In 1920 werd in er in Oostzaan een wedstrijd tussen twee vrouwenteams gespeeld, tot dat moment de oudste melding in ons land. Het Amsterdamse Wittenburg zou daar als eerste vrouwenvoetbalteam van Nederland tegen een gelegenheidselftal spelen, maar kwam onverwacht niet opdagen. Ter plekke werd er alsnog een tweede team samengesteld, waardoor er toch werd gespeeld, met een verslaggever van Algemeen Handelsblad als ooggetuige. In die krant stond ook een foto van het team van Wittenburg, al was dat dus niet komen opdagen. Het is daarmee de oudste afbeelding van een Nederlands vrouwenvoetbalteam, al in 1919 gemaakt.

Naar aanleiding van dit verhaal nam Joss Pafort contact op met het Stadsarchief met belangrijke nieuwe informatie. Om te beginnen vertelde hij dat zijn grootmoeder Aaf(je) de Boer (1886-1966) lid was geweest van Wittenburg, waarmee we ruim honderd jaar later eindelijk de eerste naam hebben geïdentificeerd van deze voetbalpioniers – een doorbraak in het onderzoek naar de absolute begintijd van het Nederlandse vrouwenvoetbal van begin vorige eeuw.

Hij stuurde als bewijs die bewuste voetbalfoto uit 1919 mee met De Boer in het midden als keepster. Die heeft in die tijd in verschillende kranten en tijdschriften gestaan. Ook had hij nog een foto van De Boer met haar echtgenoot, bovenaan dit artikel geplaatst.

Wittenburg – Koda

Verder wist hij dat zijn grootmoeder in 1919 ook al eens een wedstrijd had gespeeld, zodat de geschiedenis van het Nederlandse vrouwenvoetbal in ieder geval nóg een jaar verder teruggaat dan we tot nu dachten. Die wedstrijd van 1919 van Wittenburg was tegen de voetbalsters van Koda, op het terrein van Zeeburgia, en duurde twee keer drie kwartier, net als bij de mannen. De uitslag was 3-3, zo schreef Het Wierings Weekblad op 26 juli 1972 na een gesprek met dhr. G. Schram uit Amsterdam Tuindorp Oostzaan, eigenaar van bovenstaande foto.

De Boer was slechts 1,50 meter lang en had ten tijde van de foto al vier kinderen. In 1930 werd nog een nakomertje geboren, Paforts vader. Het weerhield Aafje er niet van om, aldus de familieoverlevering, heel veel wedstrijden te hebben gekeept. “Omdat zij de enige was, die niet bang was om op de bal te duiken,” zo licht Pafort toe.

Het gezin woonde in die tijd op Wittenburg. Pafort: “Haar hele familie woonde toentertijd op Wittenburg en Kattenburg, het waren echte arbeiders. Mijn oma was één van de drie zusters de Boer, die met de drie broers Pafort waren getrouwd. Aafje stond bekend in de buurt als ‘brutaal’: zij nam geen blad voor haar mond en stond haar mannetje. Toen mijn opa en oma gingen trouwen, mocht dat niet aan het hoofdaltaar omdat mijn opa protestants was. Nadat zij zich daar hevig tegen verzet had en er een soort opstand ontstond, mocht het uiteindelijk dan toch…”

Staatsloterij

De grootvader van Pafort was medeoprichter van Ons Huis, een sociaal-culturele vereniging met buurthuizen voor de arbeidersklasse in verschillende Amsterdamse wijken. “Wellicht dat vanuit daar het vrouwenelftal is opgericht,” vermoedt Pafort. “Na het winnen van 100.000 gulden in de staatsloterij – die overigens gedeeld moest worden met andere winnaars – zijn mijn opa en oma vertrokken van Wittenburg naar de Hoogte Kadijk 40. Daar begonnen ze een café en woonden erboven. Later werd een vissporthengelwinkel overgenomen in de Gravenstraat 12. Prins Hendrik was daar vaste klant en deed zelfs mee met hengelwedstrijden.”

Ruim honderd jaar later hebben we zo eindelijk een naam van de vrouwelijke voetbalpioniers van ons land. Meer tips blijven natuurlijk altijd welkom – hier.