Nieuw onderzoek toont aan dat voetbal al in 1854 in Nederland werd geïntroduceerd

De introductie van voetbal in Nederland was in 1854 op de chique kostschool Noorthey in Veur, Zuid-Holland. Dat is een kwart eeuw éérder dan tot nu toe werd verondersteld. Dat schrijft Jan Luitzen in zijn proefschrift Vivat! Vivat Noorthey! 

Leerlingen en leraren op de speelweide van Noorthey, na een gezamenlijk potje voetbal. Afbeeldingen via het persbericht van de Radboud Universiteit

Pim Mulier is een hele belangrijke sportpionier geweest voor Nederland. Zijn grootste nalatenschap is de Elfstedentocht, die sinds 1909 bestaat. Ook was hij in 1889 de eerste voorzitter van de KNVB, toen nog onder de naam NV & AB, en drie jaar later van de Internationale Schaatsunie.

Verder wordt Mulier gezien als de man, die als eerste de voetbalsport naar Nederland haalde met de oprichting van HFC in 1879, inmiddels Koninklijk. Maar dat klopt niet, laat Jan Luitzen zien na jarenlang onderzoek. Dat beeld moet worden bijgesteld, zegt hij in een persbericht van de Radboud Universiteit. “Mulier is eind negentiende eeuw een belangrijke promotor van de Engelse veldsporten geweest, maar hij staat absoluut niet aan het begin.”

Voor zijn onderzoek heeft Luitzen uitvoerig studie gedaan naar de geschiedenis van de protestants-christelijke kostschool Noorthey (1820-1882) voor elitejongens. “Daar werd vanaf 1845 al cricket en hockey beoefend en vanaf 1854 association-voetbal gespeeld, waarbij de Engelse leraren de bal meenamen uit hun vaderland. Op Noorthey waren ze met dit ‘teamsport-protestantisme’ hun tijd ver vooruit.”

Voetballende leerlingen en leraren rond 1895-1897 op de speelweide bij Noorthey

Foot-ball

Het eerste echt concrete bewijs voor een partijtje voetbal is van 3 oktober 1864, wat Luitzen aantrof in een brief van één van de kostschooljongens: ‘Nu zal ik U eens vertellen wat er op Maandag geschied is. Toen in het begin van het eerste speeluur kwam de Engelsche meester naar mij toe en zeide: “We play foot-ball today.” Ik vond dit heel aardig daar het cricket mij niet meer beviel.’

Na afloop van hun opleiding namen deze jongens hun liefde voor het voetbal mee naar huis en speelden zo een cruciale rol bij het populariseren van deze sport in ons land in de jaren tachtig van de negentiende eeuw. Dat gold ook andere Engelse sporten als cricket en lawntennis. “Noorthey-alumni verhuisden na hun kostschooltijd als zestien-, zeventienjarigen bijvoorbeeld naar Amsterdam, Den Haag en Haarlem. In Haarlem hield een oud-Noortheyenaar in het voorjaar van 1880 een spreekbeurt over cricket op het gymnasium in Haarlem, waarna meteen ’s avonds onder zijn aanvoering het eerste lokale cricketclubje werd opgericht.”

Het proefschrift is vanaf 25 november als handelseditie in de boekwinkels te verkrijgen onder de titel Vivat! Vivat Noorthey! Een cultuurhistorisch onderzoek naar de introductie van cricket, voetbal en lawntennis in Nederland.