Nijmegen en Den Bosch gebruiken het sporterfgoed in verzorgingshuizen

Het sporterfgoed is de basis van het Rijksmuseum van de Sport. Het kan ook worden gebruikt in de ouderenzorg, blijkt in Den Bosch en Nijmegen.

Spelmoment van EDO – BVV op 13 juni 1948. Uit de collectie Fotopersbureau De Boer via het Noord-Hollands Archief

In de afgelopen jaren ben ik betrokken geraakt bij projecten waarbij sporterfgoed wordt gebruikt in de ouderenzorg. In Den Bosch gebeurt dat sinds kort op een heel bijzondere manier, hoorde ik vrijdag bij Erfgoed ‘s-Hertogenbosch, waar de opening was van een tentoonstelling over FC Den Bosch N.V. Ik schreef hierover dit weekend in mijn nieuwsbrief Het Rijksmuseum van de Sport op LinkedIn – hier gratis abonneren.

Talking football

Willem II begon enkele jaren geleden met het project Football Memories, waarbij oudere mensen om de twee weken gezamenlijk voetbalherinneringen ophalen in het stadion. Het was een idee van Arjen Pijfers, die hiermee in Schotland in aanraking was gekomen. Samen met Thijs Kemmeren zette hij dit op in Tilburg, waarna tientallen andere clubs zich aansloten.

Er worden oude kranten, boeken en voetbalspullen neergelegd op de tafels. Er is begeleiding van vrijwilligers en mantelzorgers. Willem II zelf schrijft hierover: ‘Football Memories richt zich op het voorkomen van eenzaamheid door betekenisvolle ontmoetingen tot stand te brengen. Ouderen ontmoeten elkaar in het stadion waar ze onder leiding van vrijwilligers herinneringen ophalen over het rijke voetbalverleden van hun favoriete club.’

Vooral onder mensen met dementieverschijnselen blijkt dat dit vaak heel goed helpt om een gesprek op gang te brengen. Deze week bijvoorbeeld hoorde ik een verhaal over een bewoner van zo’n instelling, die daar nog nooit een woord had gezegd. Toen er beelden werden vertoond over schaatsen, kwam hij met een zeer gedetailleerd verhaal over zijn deelname aan een Elfstedentocht – tot verbazing van alle aanwezigen.

De FC Den Bosch Foundation is hier nu mee begonnen onder de briljante naam Talking Football, vertelde coördinator Jelle Van Glabbeek vrijdag op de bijeenkomst bij Erfgoed ‘s-Hertogenbosch. “Na een aantal bijeenkomsten in het stadion hebben we besloten om met ons vaste clubje op bezoek te gaan bij zorginstellingen. We maken impact in Den Bosch.”

Het project is een reactie op de racistische spreekkoren bij een thuiswedstrijd in 2019 tegen Excelsior. “Wij waren zo ongeveer de meest gehate club van Nederland. Het was het kantelpunt bij de bestuurders van FC Den Bosch.” Ook de eigen supporters wilden verandering en juist een positieve bijdrage leveren aan de eigen stad, net als vroeger.

Sport & Memory

FC Den Bosch werkt daarbij niet alleen samen met belangenorganisaties van ouderen, maar ook met de erfgoedwereld. En dat is heel bijzonder, want nog niet eerder heb ik gezien dat deze sector werd betrokken bij zulke projecten in de zorg. Het heeft zelfs geleid tot een expositie over FC Den Bosch, die tot eind dit jaar is te zien bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Een deel van het materiaal is inmiddels opgenomen in het archief, zodat dit beschikbaar komt voor onderzoek.

Die samenwerking met de erfgoedsector is heel belangrijk voor het gebruik van sportgeschiedenis in de ouderenzorg. Samen met Math Teeuwen en Klaas Jan Bolt ontwikkel ik Sport & Memory, dat volgens hetzelfde principe de sportgeschiedenis gebruikt in de ouderenzorg. Juist de samenwerking met plaatselijke archieven, musea en bibliotheken is een belangrijke aanvulling, omdat zij tenslotte over veel materiaal beschikken. En dan heb ik het nog niet eens over hun inhoudelijke kennis om historische verhalen te vertellen.

In Den Bosch is er dan zo’n samenwerking ontstaan, waarbij de sport, de gemeente, de zorg en de erfgoedwereld met elkaar samenwerken. ‘Met de expositie,’ aldus de organisatoren, ‘hopen Erfgoed ‘s-Hertogenbosch en de FC Den Bosch Foundation de verbinding tussen sport en cultureel erfgoed in ‘s-Hertogenbosch te versterken en de gemeenschap (nog meer) te betrekken bij het vermaarde voetbalverleden van de stad. Met als doel het materiële en immateriële erfgoed van de Bossche voetbalcultuur levend te houden, betekenis te geven en van generatie op generatie over te dragen.’

Om het af te maken, presenteerde Henk Mees zijn boek BVV in 1948, de vergeten kampioen. Mees is zelf weer verhalenverteller bij Talking Football, zodat alles en iedereen in Den Bosch met elkaar samenwerkt.

Rijksmuseum van de Sport

Ook in Nijmegen is er inmiddels een samenwerking tussen sport en erfgoed. Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis werkt daar sinds 2023 samen met NEC bij een project, waarbij iedere maand ouderen met dementie in het stadion samen herinneringen ophalen aan wedstrijden van NEC. ‘Erfgoed helpt hen zo mooie momenten opnieuw te bleven’, vatten de organisatoren goed samen.

Met deze inzet van sporterfgoed wordt de maatschappelijke meerwaarde van het Rijksmuseum van de Sport eigenlijk al aangetoond voordat dit er is. Een historische collectie dient niet alleen om te bewaren en te tonen, maar ook om te delen met de maatschappij. Dat kan in het onderwijs zijn, maar dus ook in de ouderenzorg. Via de sport raken de generaties met elkaar in gesprek, via hun favoriete club.

En daarom is de ervaring die er nu in Den Bosch en Nijmegen wordt opgedaan heel belangrijk.