Ook op het WK voetbal van 1938 lag Duitsland er na één ronde al uit

Duitsland is al in de poulefase uitgeschakeld op het WK voetbal. Dat gebeurde vier jaar geleden ook al, net als in 1938 op het WK in Frankrijk – een uiterst politiek sportevenement. 

Duitsland tegen Zwitserland in 1938. Foto uit de collectie van het Nationaal Archief van Polen via Wikicommons

Volgens de NOS zijn er niet eerder zoveel politieke statements gemaakt op een WK voetbal als nu in Qatar. Wie dat inderdaad denkt moet voor de grap eens kijken naar de edities van 1934 in Italië en 1938 in Frankijk. Het WK van 1934 werd door de Italiaanse fascistische leider Mussolini aangegrepen voor grootschalige propaganda. Dat zagen de nazi’s in Duitsland ook, waarna zij hetzelfde principe toepasten op de Zomerspelen van 1936 in Berlijn én de Winterspelen dat jaar in Garmisch-Partenkirchen. Dat toernooi was zélf dus een politiek statement.

De opheffing van Oostenrijk

Ook het WK van 1938 was uitermate politiek met het fascisme en nationaalsocialisme in Italië en Duitsland tegenover de linkse machthebbers in Frankrijk, de organisator van het toernooi. De enorme politieke onrust was direct merkbaar op het WK, omdat Oostenrijk niet op kwam dagen. Het land bestond simpelweg niet meer.

De inwoners van Oostenrijk hadden namelijk één detail over het hoofd gezien toen ze zich in maart 1938 aansloten bij Hitler-Duitsland: hun land was opgeheven en daarom kon het niet meer meedoen aan het WK voetbal. Dat probleem werd al snel duidelijk. Elf dagen ná de Anschluss stond een oefenwedstrijd tussen Frankrijk en Oostenrijk op het programma, maar dat werd door de Franse afgezegd. Hoe kan je voetballen tegen een land, dat niet meer bestaat?

De Oostenrijkse voetbalbond werd nog diezelfde maand opgeheven. De Duitse voetbalbond verklaarde dat Oostenrijk niet mee zou doen aan het WK. Uniek, want in de geschiedenis van dit voetbaltoernooi is dit nog steeds de enige keer dat een gekwalificeerd team zich terugtrok omdat het land van deze spelers was opgeheven.

‘Het is tegenwoordig toch eigenlijk een rare boel in de wereld’, reageerde De Revue der Sporten op dit nieuws. ‘Zoo ben je er en zoo ben je er niet meer! Hoelang is het bijvoorbeeld heelemaal nog geleden, dat Oostenrijk inschreef voor de voetbalwereldkampioenschappen? Misschien een jaar! En nu reeds vervalt deze inschrijving automatisch, omdat . . . . Oostenrijk niet meer bestaat.

Rare gewaarwording moet dat zijn; zooiets alsof je ’s avonds met een prachtig trotsch hoofd haar in bed stapt en dan ’s morgens kaal als een biljartbal opstaat . . . .

Oostenrijk bestaat dus niet meer en evenmin het Oostenrijksche voetbal, dat eens zulk een machtige rol heeft gespeeld in de internationale voetbalwereld.’

Vergadertafelrealiteit

Zweden had zo in ieder geval geen tegenstander meer en ging automatisch door naar de volgende ronde. De Duitsers dachten er ook beter van te worden, want na grote politieke druk werden de beste Oostenrijkse spelers geselecteerd voor Die Mannschaft. Dat zou vast een Duits voetbalfeest worden, dachten de plannenmakers, want op het vorige WK was Duitsland derde en Oostenrijk vierde geworden. Die teams bij elkaar zouden onverslaanbaar zijn.

Tot zover de vergadertafelrealiteit. In de eerste ronde was Zwitserland de tegenstander tegen wie gelijk werd gespeeld. Volgens de toenmalige regels kwamen er dan geen strafschoppen maar volgde er een replay. De Duitsers kwamen daarin met 2-0 voor, maar verloren desondanks met 2-4. ‘Was het niet bijna een voetbalsprookje hoe de Zwitsersche ploeg de replay tegen Duitschland won,’ stelde De Revue der Sporten daarna de retorische vraag.

Het leedvermaak was enorm over deze nationaalsocialistische afgang. Het Duitse team was tijdens hun wedstrijden dan ook genadeloos uitgefloten door tienduizenden Franse supporters. Ook in ons land werd er hard gelachen, alhoewel het Nederlands elftal na één wedstrijd ook al naar huis mocht.

Hoe dan ook, aldus de Revue: ‘Duitschland—Zwitserland is de sensatie geworden van de eerste ronde. In geen tien jaar hadden de Zwitsers kunnen winnen van Duitschland. Nu wonnen ze plotseling van Duitschland plus Oostenrijk, respectievelijk derde en vierde prijswinner van de vorige wereldkampioenschappen, doordat hun fighting spirit en de gedachte „overwinnen of sterven”, waarmee ze het veld betreden hadden, waardevoller bleek dan de stereotype passes der aanvankelijk rustige Duitschers met hun knappen, doch naar onze smaak wat te veel „uitgestudeerde” voetbal.’

De Revue der Sporten trok uiteindelijk een terechte conclusie: ‘In de annalen der voetbalgeschiedenis zal deze 3,5 uur voetbal tusschen het kleine Zwitserland en het groote Grosz-Deutschland niet licht vergeten worden!’

En dat is juist, want 84 jaar later hebben we het er tenslotte nog steeds over. Of opnieuw, wat je wil.