Precies 130 jaar geleden was de eerste strafschop op een Nederlands voetbalveld
Op 8 november 1891 werd de eerste strafschop in het Nederlandse voetbal genomen. Niemand minder dan sportpionier Pim Mulier eiste die op. En miste.
HFC tegen HBS, waarbij duidelijk zichtbaar is dat de belijning nog anders is, met twee halve bogen voor het doel. Foto via het Noord-Hollands Archief
In 1978 schreef Jan Mulder het boek Opmars der strafschopgebieden. Een mooie titel, maar in feite heeft die opmars letterlijk plaatsgehad vanaf 1902, toen het strafschopgebied werd ingevoerd. Daarvoor moest eerst de strafschop of penalty worden uitgevonden. Waarom zou er anders een speciaal gebied nodig zijn?
Penalty kick
De penalty werd in 1890 bedacht door de Ierse doelman William McCrum als ultieme straf tegen verdedigers die tot het uiterste gingen om een treffer te voorkomen. Het voorstel werd ingediend bij de spelregelcommissie IFAB, maar kreeg aanvankelijk geen steun. Dat veranderde na een incident op 14 februari 1891 tijdens het FA-Cupduel tussen Stoke City en Notts County. De eerste ploeg kreeg een vrije bal tegen omdat verdediger Hendry de bal met zijn hand uit het doel geslagen. Het complete team van Notts County ging op de doellijn staan, wat een treffer onmogelijk maakte.
Stoke City won die wedstrijd ook nog, waarna het idee van McCrum de Football Association alsnog overtuigde. Zo werd de penalty ingevoerd, in Groot-Brittannië althans. De FA omschreef de noodzaak aldus op 2 juni 1891: ‘If any player shall intentionally trip or hold an opposing player, or deliberately handle the ball, within twelve yards from his own goal-line, the referee shall, on appeal, award the opposing side a penalty kick, to be taken from any point twelve yards from the goal-line, under the following conditions: All players, with the exception of the player taking the penalty kick and the opposing goalkeeper (who shall not advance more than six yards from the goal-line) shall stand at least six yards behind the ball. The ball shall be in play when the kick is taken, and a goal may be scored from the penalty kick.’
Uit bovenstaande tekst blijkt dat de strafschop genomen moest worden from any point twelve yards from the goal-line. En dus niet vanaf de penaltystip, want die was in 1891 nog niet uitgevonden.
Nederland
Op 6 juni 1891 werd de eerste penalty ter wereld genomen in het Schotse Airdrie bij Royal Albert tegen Airdrieonians Airdriehill. Nederland volgde later dat jaar en dat was heel snel. Eind 19e eeuw bestond de FIFA namelijk nog niet, die dwingende spelregelwijzigingen wereldwijd in één keer doorvoert. Blijkbaar was de behoefte aan deze nieuwe straf zo groot in Nederland dat hier zelfstandig voor werd gekozen.
Op 8 november 1891 was in Den Haag een wedstrijd tussen de Haagsche V.V. – inmiddels koninklijk – en de Haarlemsche F.C. – inmiddels koninklijk. Voor de eerste keer op een Nederlands veld werd er een penalty kick gegeven, genomen door sportpionier Pim Mulier van HFC zelf.
Uit het verslag van Nederlandsche Sport van 14 november 1891: ‘Hengel slaat eerst een goed shot, dat van den rechterkant wordt ingezonden, weg, en kort daarna is er een scrimmage vlak bij den goal. V. d. Bosch pakt de bal beet en de scheidsrechter, van oordeel dat hij het met opzet deed, stond een vrijen schop overeenkomstig art. 13a van het reglement toe (de zg. penalty kick). De bal werd op den vereischten afstand gelegd en al de spelers, uitgenomen de goalkeeper en degeen die den schop zou doen, plaatsten zich achter den bal. Het wekte wel eenige bevreemding dat Mulier, die niet juist de beste goaltrapper werd geacht, den schop deed. Tot groote verlichting van de toeschouwers snorde debal over den grond een paar meter langs den linkerpaal.’
En zo maakte Mulier geen gebruik van die eerste strafschop in Nederland. Pas op 3 april 1892 scoorde Jan Kan van de Rotterdamsche C. en V.V. als eerste Nederlander een penalty, waarna hij er in dezelfde wedstrijd er nog één benutte, zo bleek uit onderzoek van sporthistoricus Wim Zonneveld.
Nieuw voetbalveld
Deze introductie van de penalty zorgde voor een gigantische revolutie in het voetbal, omdat de belijning van het veld compleet moest worden veranderd. De spelers moesten tenslotte weten waar ze moesten plaatsnemen tijdens een strafschop. Dat is nu allemaal geregeld via het strafschopgebied, maar dat moest dus allemaal nog worden bedacht.
Die ontwikkeling verliep in verschillende fases, blijkt uit de boekencollectie van Ben van Maaren, eigenaar van de website Refereeing Books. In 1892 werd een eerste variant ontwikkeld, maar nog anders dan we nu zijn gewend. Er was geen penaltystip en in plaats van een rechthoekig vak werden er twee halve cirkels getekend bij de goal. Die twee halve cirkels op zes yards vormden overigens niet het strafschopgebied, maar het doelgebied. Het strafschopgebied werd aangegeven met de lijn op 12 yards (11 meter) van de achterlijn en liep van zijlijn tot zijlijn. De middencirkel was in die tijd nog veel groter.
Deze situatie duurde tot en met 1902, want in dat jaar veranderde de IFAB de spelregels. Vanaf dat moment speelt het voetbal met het strafschopgebied zoals we dat nu kennen, waarbij de middencirkel ook ook nog werd verkleind. De opmars der strafschopgebieden was een feit.
Een gedachte-experiment
En wat dan nog? Het zijn toch maar lijnen?
Daarom een gedachte-experiment. We plaatsen eerst twee teams op het voetbalveld met de belijning van ná 1902. Er is dus een strafschopgebied en een kleine middencirkel – niets aan de hand. De spelers kunnen meteen beginnen aan hun wedstrijd, zo gewend zijn ze aan die omgeving.
Maar wat zou er gebeuren als we diezelfde teams plaatsen op het veld van 1892 tot 1902? Hoe zouden ze reageren op die gekke halve cirkels bij de goals? Wat zouden ze doen in het geval van een strafschop? De vanzelfsprekendheid is opeens verdwenen, want zo’n veld kennen ze niet. Door die halve cirkels zouden die spelers waarschijnlijk in de war raken.
Die opmars van het strafschopgebied van Jan Mulder heeft dus letterlijk plaatsgevonden – als één van de grootste revoluties ooit in het internationale voetbal. Want zonder die strafschop had het voetbalveld er heel anders uitgezien.