Precies 80 jaar geleden verloor voetbalclub RKVV DEM een groot aantal leden bij een razzia in Beverwijk

Op 16 april 1944 was er een razzia in Beverwijk. Er werden ook leden van plaatselijke voetbalclubs meegenomen, die daarna in Kamp Amersfoort een minicompetitie speelden. Vijf voetballers kwamen nooit meer terug.

Boven Feike Cnossen, onder Jan Baltus, Piet Hoogeland, Cor Bart en Jan Oud. Fotocollage via Razzia Beverwijk

Kamp Amersfoort functioneerde van 18 augustus 1941 tot en met 19 april 1945 als concentratiekamp, waar ruim 47.000 gevangenen werden opgesloten. Ruim 24.000 werden op transport gesteld naar de arbeidskampen voor de Duitse oorlogsindustrie.

Onder deze gevangenen zaten veel leden van voetbalclubs, waaronder bekende spelers als international Frank Wels uit Gorinchem en Broer de Boer van Heerenveen. Gerrit Nieuwkamp was in september 1942 net gedebuteerd bij Ajax toen hij via het Oranjehotel in Scheveningen werd afgevoerd naar Amersfoort. Nog voor het einde van dat seizoen was Nieuwkamp al vermoord in Kamp Vught.

Sommige van deze voetballers overleefden en werden ná de oorlog beroemd, zoals Tonny van Ede van Sparta, Charley van de Weerd van FC Wageningen en de Amsterdamse doelman Herman van Raalte.

RKVV DEM

Al die gevangenen hebben in Kamp Amersfoort onder mensonterende omstandigheden geleefd met een structureel systeem van honger, dwangarbeid, mishandeling en executies. Voetbal is dan niet de eerste levensbehoefte, maar toch blijken daar verschillende elftallen actief te zijn geweest. Floris van Dijk trof hierover als hoofdonderzoeker van Kamp Amersfoort passages aan in dagboekverslagen en andere egodocumenten van gevangenen.

Deze wedstrijden begonnen na de razzia in Beverwijk van 16 april 1944. Daarbij werden 486 mannen en 2 vrouwen opgepakt – allemaal tussen de 18 en 25 jaar oud – die vastgehouden werden als gijzelaars totdat de daders van de moord op drie NSB’ers zich zouden melden. Voetbalclub RKVV DEM uit Beverwijk werd hard geraakt, want die had toen al 26 leden verloren aan de Arbeidseinsatz. Bij deze razzia werden er nog eens vijftien leden meegenomen.

De Beverwijkers werden naar Kamp Amersfoort vervoerd, zodat er in één keer een enorme instroom was van nieuwe gevangenen. Dat kan een reden zijn geweest voor de kampleiding om wat afleiding te regelen met voetbalwedstrijden. Theo Schuijt, die zelf ook bij de razzia was opgepakt, schreef op 17 mei 1944 in zijn zakagenda dat er een team was geformeerd van Beverwijkse gijzelaars, inclusief wisselspelers. Hij noemde alle spelersnamen, waarvan drie van RKVV DEM: Wim Appel, Gerard Kleijne en Aad van de Winkel.

Kuijt noemde de uitslagen van vijf wedstrijden, waarvan het Beverwijkse team er vier met klinkende cijfers wonnen. Er werd gespeeld op het hoofdplein met een bal, die beschikbaar was gesteld door het Rode Kruis.

Oorlogsmonument op Kamp Amersfoort, foto via het Utrechts Archief

Competitie

Er lijkt in die week zelfs sprake te zijn geweest van een mini-competitie, want Jan Gerrit de Zeeuw beschreef in zijn memoires een wedstrijd van 20 mei 1944 van de Häftlinge (gewone gevangenen) tegen de Gijzelaars. Dit keer werd gespeeld op de appelplaats met een bal van de Haagse voetbalvereniging HVV.

Teunis de Waard noemde in zijn dagboek enkele wedstrijden met de Beverwijkers op 22 en 23 mei. Verdere details zijn niet gevonden, zoals namen van scheidsrechters en of er echte goals waren geplaatst.

In totaal kwamen 68 slachtoffers van de Razzia van Beverwijk nooit meer terug, waaronder vier leden van RKVV DEM: Jan Baltus, Cor Bart, Piet Hoogeland en Jan Oud. Van voetbalvereniging Kinheim kwam Feike Cnossen niet meer terug. Een overzicht van meegevoerde sporters staat hier.

Het Beverwijkse team

• Giel Aris
• Wim Appel
• Piet Bleeker
• Kees Bol
• Toon van de Bos
• Kees Dekker
• Nier Grapendaal
• Gerard Kleijne
• Wim van de Meij
• Piet Rem
• Jan Verbeek
• Henk Verkooijen
• Mat Versteeg
• Aad van de Winkel
• Ben Zuiderduin