Scheidsrechter Frans Derks boycotte Spanje vanwege de fascistische dictatuur

Twee Nederlandse scheidsrechters plaatsten het fascistische Spanje op hun persoonlijke boycotlijst na de executie van vijf politieke gevangenen in september 1975. De UEFA was erg boos.

Frans Derks in 1973. Foto Bert Verhoeff via het Nationaal Archief

De huidige uitsluiting van de Russische sport is een georganiseerde en overkoepelende actie. Het protest van twee Nederlandse scheidsrechters tegen de brute dictatuur van generaal Franco in Spanje in 1975 was dan weer aanzienlijk kleinschaliger. Op 27 september 1975 werden in dat land vijf politiek gevangenen geëxecuteerd, wat een internationale golf van verontwaardiging losmaakte. Zelfs de paus had zich hiermee bemoeid om deze afloop te voorkomen – tevergeefs.

Ook in de sportwereld was verontwaardiging, maar niet bij het IOC en de FIFA, zoals nu wel het geval is bij Rusland. De Nederlandse scheidsrechters Theo Boosten en Frans Derks namen daarom zelf het besluit om geen wedstrijden in Spanje meer te leiden. “Zelfs al zou ik het Europees kampioenschap of het wereldkampioenschap moeten leiden,” zei Derks, “dan nog ga ik niet naar Spanje, voordat daar van democratie sprake is.”

Als vanzelfsprekend was niet iedereen het eens met deze actie, onder wie Charles Corver, die ook op de internationale scheidsrechterslijst stond. “Ik vind het wat raar; sport en politiek moet je gescheiden houden. Als ik Derks zou volgen, zou ik eigenlijk ook niet in 1978 naar Argentinië moeten willen en je kunt dan ook niet naar Oostblok-landen gaan. Eigenlijk zou ik dus van de internationale lijst af moeten en dat zou ik wel erg jammer vinden.”

Feodale hap

In zijn column van 4 oktober in Het Parool reageerde Derks nonchalant op deze kritiek. “Corver nota bene is lid van de gemeenteraad van Voorburg. Ik durf te stellen dat hij die uitverkiezing te danken heeft aan het imago dat hij opbouwde als vooraanstaand referee.” Derks accepteerde het ook als zijn politieke inzichten zouden leiden tot een schorsing van de internationale velden. Verder kondigde hij alvast aan dat hij zijn medewerking zou weigeren op de WK’s van 1978 en 1982 in Argentinië en Spanje als dat dan nog steeds dictatoriale regimes waren.

In december 1975 werden Derks en Boosten inderdaad uitgesloten van internationale wedstrijden, na een lange tijd van vage geruchten en speculaties. Ze kregen daarbij niet de kans om zich te verdedigen voor hun standpunt. Het scherpte de mening van Derks aan over de internationale voetbalwereld: “De scheidsrechterscommissie, of het nu die van de UEFA of de FIFA is, blijkt steeds weer die feodale hap van rondbuikige baasjes. Zij zijn er niet voor het internationale scheidsrechterskorps, nee, de scheidsrechters, wat zeg ik, het hele profvoetbal is er voor hen en hen alleen.”

Drie maanden later plofte een volgende brief van de UEFA bij de twee scheidsrechters op de deurmat met de mededeling dat ze weer mochten fluiten, mits ze zich niet opnieuw in het openbaar politieke uitspraken zouden doen. Boosten was toen toch al zijn laatste seizoen bezig. En inmiddels was Franco ook al overleden, waarna de democratie in Spanje werd ingevoerd.