Voetbalwedstrijden zonder volkslied

Duitsland en Nederland voetballen vanavond tegen elkaar zonder de twee volksliederen vooraf. Daarvoor in de plaats is de Marseillaise. Het is Oranje vroeger ook wel eens overkomen dat het zonder volkslied speelde.

De oudst bekende affaire in de internationale sport is van eind negentiende eeuw – een tijd waarin Frankrijk en Duitsland nog op gespannen voet met elkaar leefden – behalve op sportgebied. Zoals het Algemeen Handelsblad op 3 oktober 1897 schreef: ‘En dan zijn er nog chauvinistische heethoofden, die beweren, dat elke toenadering tusschen Frankrijk en Duitschland onmogelijk is! Volgen zij de sportverslagen wel en lezen zij wat daar sinds jaren voorvalt op de wielerbanen te Parijs en te Berlijn?’

De Franse rijder Paul Bourillon won zelfs in Berlijn, waarna hij zich opmaakte voor een huldiging met de Marseillaise. ‘Zonder uitdrukkelijke toestemming,’ schreef het Handelsblad echter, ‘is het aan Duitsche regimentsmuziekkorpsen verboden, het Fransche volkslied te spelen.’ Aangezien er een militaire kapel was ingehuurd, bleek dit voorschrift onverbiddelijk. De muzikanten legden zich er niet bij neer en speelden daarop Père la Victoire, een niet-officiële hymne.

Nederlandse voetballers zonder volkslied

Het is niet voor de eerste keer dat Oranje aan een voetbalwedstrijd begon zonder dat het eerst het volkslied ten gehore werd gebracht. De belangrijkste reden hiervoor is simpel: de tegenstander had zelf geen volkslied. Dat gold in 1934 en 1939 voor Zwitserland en in 1956 voor Saarland.

In 1934 speelden de Nederlanders in Bern een wedstrijd tegen de Zwitsers, die ze met 2-4 zouden winnen. ‘Even voor half drie komen de spelers het terrein op,‘ aldus de verslaggever van het Algemeen Handelsblad. ‘Fel schitteren de oranjeshirts in de zon, maar geen volkslied verwelkomt de spelers. Dat doet wel een beetje koud aan, maar het mooie weer, het enthousiasme dat er rondom de lijnen heerscht vergoedt veel.’

En zo ook vijf jaar later, waarover wat werd opgemerkt in de Gooi- en Eemlander van 8 mei 1939. ‘Wanneer de Zwitsers in Nederland op bezoek komen worden ze verwelkomd met de melodie van God save the king, waarop een tekst is gemaakt, welke wel eens doorgaat voor het Zwitsersche volkslied. Was het daaraan toe te schrijven, dat gisteren geen volksliederen weerklonken toen de nationale ploegen van Nederland en Zwitserland het terrein betraden?’

In 1956 deed zich ook nog zo’n geval voor toen Nederland tegen Saarland speelde – een half jaar voordat dit zou aansluiten bij West-Duitsland. Omdat de tegenstander geen eigen volkslied kende, werd dit protocollaire deel maar van het programma geschrapt.

Wel sneu, vond de Telegraaf. ‘Een gevoel van compassie vervult mij met de dirigent van het korps, dat voor Nederland— Saarland, vandaag in Amsterdam, is uitverkoren. Want het hoogtepunt van het optreden is altijd het spelen van de volksliederen.’ En dat gebeurde dus niet…

Nederland tegen Nederlands-Indië

Een heel merkwaardig verhaal van het schrappen van het volkslied bij een wedstrijd van Oranje was op 26 juni 1938 tijdens de Olympische Dag in Amsterdam. Nederland speelde daar een officieuze wedstrijd tegen Nederlands-Indië, dat nota bene hetzelfde volkslied had. Met één nationale hymne hadden beide teams kunnen meezingen, maar toch gebeurde het niet.

‘Eigenaardig deed het even aan,’ vond het Nieuwsblad van het Noorden, ‘dat bij het binnenkomen der voetballers geen Volkslied weerklonk, doch toen de spelers gezamenlijk opkwamen en zich in een cirkel op het middenveld opstelden, werd deze nieuwigheid gaarne geaccepteerd.’

Helemaal apart werd het in de tweede helft toen speciaal voor prins Bernhard alsnog het Wilhelmus werd gespeeld. Niet voor de voetballers, maar wel voor de prins! Hij liet zich in ieder geval hartelijk toejuichen. Nederland vaagde daarop de tegenstander met 9-2 van het veld.

Andere sporten zonder volkslied

Buiten het voetbal is het ook voorgekomen dat het volkslied werd geschrapt – zoals we hierboven zagen al in 1897. Op het EK atletiek van 1938 werd dit deel overgeslagen bij het uitreiken van gouden medailles. ‘De prijzen zullen na de beslissing van elke afdeeling uitgereikt worden; dan zal eenvoudig de vlag geheschen worden van het land, waartoe de winnende athleet behoort. Er zal echter geen volkslied gespeeld worden en er zal ook geen protocolaire ceremonie zijn.’

Dat gebeurde ook in 1967 bij het WK baanwielrennen in het Olympisch Stadion in Amsterdam na een scherp conflict tussen de Nederlandse organisatie en de DDR. In aanloop naar het evenement verklaarde de Koninklijke Nederlandse Wielerunie namelijk dat het in ons land was verboden om de vlag van de DDR te hijsen en het Oost-Duitse volkslied te spelen – ook niet als dat land een gouden medaille zou winnen. De Nederlandse regering had de DDR nog niet erkend als zelfstandig land – vandaar. Officieel regeringsstandpunt, net als in Duitsland in 1897 met het Franse volkslied.

Na dreiging dat het evenement dan maar buiten Nederland moest worden georganiseerd, kwam er het compromis dat van geen enkel land het volkslied zou worden gespeeld bij de medailleceremonies.

Olympische Spelen zonder volkslied

Op de Olympische Spelen is het ook mogelijk dat een kampioen niet het eigen volkslied hoort. Dat gebeurt dan bij deelnemers, die meedoen onder de olympische vlag en niet namens een land. In de jaren 50 overkwam het ook de Duitsers – zowel de BRD als de DDR, die toen in een gezamenlijk team meededen.

Er was alleen een probleem: welk volkslied zou er worden gespeeld als een Duitser een olympische titel zou winnen? De BRD had in 1952 nog geen officieel volkslied – laat staan dat een inwoner van de DDR dat wil horen bij zo’n ceremonie. En zo was het ook andersom, zodat Freude, schoner Götterfunken uit Beethovens negende symphonie gespeeld werd.

Ook wel bekend als Alle Menschen werden Brüder – in onze tijd eveneens een mooi motto om voorafgaande aan een voetbalwedstrijd te spelen.

Waardeer dit artikel!

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken door een kleine bijdrage te doen