De Cruijff-Olsen-penalty is niet bedacht door Johan Cruijff en Jesper Olsen
Op 5 juni 1957 namen Rik Coppens en André Piters de combinatiestrafschop, de oudste die we op beeld hebben. Johan Cruijff en Jesper Olsen maakten deze variant in Nederland beroemd. Zou dit Ajax-duo vooraf een boek van Nico Scheepmaker hebben gelezen?
De oude beelden komen vaak voorbij: Johan Cruijff die een strafschop breed legt op Jesper Olsen, de bal terugkrijgt en vervolgens in het net deponeert, keeper Otto Versfeld verbouwereerd achterlatend.
Over deze op 5 december 1982 genomen strafschop is al het nodige geschreven. Daarbij werd meermaals gememoreerd dat de indirecte strafschop tijdens Ajax – Helmond Sport niet voor het eerst te zien was (en ook niet voor het laatst, zoals bij Lionel Messi en Luis Suarez). Rik Coppens en André Piters voerden dit kunststukje in 1957 uit in het shirt van de Rode Duivels. Kijk maar:
Bas Paauwe en Gerard Kuppen deden dit trouwens in 1944 ook al eens namens Feyenoord.
Of Cruijff wist van deze strafschoppen, is niet bekend. Na de wedstrijd vertelde hij het volgende over zijn penalty: “We hebben het uit een geintje op de training geprobeerd en we wilden het al eerder doen. Het is toch leuk voor het publiek dat het weer eens iets heeft om over te praten, vooral nu de winterstop voor de deur staat. Er moet natuurlijk wel de gelegenheid voor zijn. Of je zoiets doet, hangt af van de wedstrijd, de stand en het zelfvertrouwen.” Over de oorsprong van het idee werd verder niets gemeld.
Nico Scheepmaker
Wie een rol bij de totstandkoming van deze strafschop kan hebben gespeeld, is sportjournalist Nico Scheepmaker. Die gedachte kwam in mij op bij lezing van Spel om de Bal, de Nederlandse versie van het iconische The Soccer Tribe van Desmond Morris. The Soccer Tribe verscheen in 1981. De Nederlandse vertaling werd een jaar later uitgegeven.
Scheepmaker was nadrukkelijk betrokken bij de uitgave in ons land en zorgde voor de tekstbijdragen over het Nederlandse voetbal. Op pagina 145 schrijft hij over strafschoppen. Na een beschrijving van de noodzaak van een vloeiende aanloop staat de volgende opmerkelijke passage:
“Wat overigens wel mag, en heel vroeger nog wel eens gedaan werd, maar in de praktijk niet effectief is gebleken, is dat de nemer van de strafschop de bal enkele meters schuin naar voren plaatst, waarop een medespeler (niet te vroeg!) toeschiet en de bal vanaf een meter of zeven van het doel langs de verbouwereerde keeper schiet. Op die manier wordt het een soort ‘shoot out’ voor twee heren (de tweede man kan de keeper natuurlijk ook omspelen!) Bij keepers die tamelijk ‘penalty-vast’ zijn, zoals Piet Schrijvers, zou het de moeite lonen het eens uit te proberen.”
Dit stukje tekst is opmerkelijk om twee redenen. Ten eerste staat er dat het heel vroeger, in de begindagen van het voetbal dus, vaker voorkwam dat een penalty in tweeën werd genomen. Dit zou betekenen dat er vermoedelijk nog veel oudere voorbeelden van dergelijke strafschoppen bestaan dan de Feyenoordversie uit 1944.
Het tweede opvallende punt is dat Cruijff en Olsen hun strafschop namen nadat Spel om de Bal was verschenen. Het valt dus niet uit te sluiten dat Scheepmaker het tweetal op het idee heeft gebracht.
