Welkom in de eerste sportzomer die geen sportzomer wordt genoemd
De hele zomer door is er heel veel sport op tv, maar toch heeft de NOS voor de eerste keer sinds 1992 geen programma over de sportzomer. We zijn er inmiddels blijkbaar zo aan gewend dat er geen speciale naam meer voor nodig is.
De Olympische Spelen bestaan sinds 1896. De Tour de France werd in 1903 voor de eerste keer gereden. Het WK voetbal startte in 1930. En Wimbledon gaat terug tot 1877. In principe zouden we dus al meer dan honderd jaar over sportzomers kunnen spreken, maar toch is dat niet zo. De vraag daarom is of de sportzomer inderdaad iets met sport te maken heeft of dat het eigenlijk om iets anders gaat.
De sportzomer van 1980
De eerste keer dat een Nederlandse krant hierover schreef was Het Limburgs Dagblad op 29 mei 1980: ‘We gaan naar Italië, met EK voetbal. We gaan naar de Champs-Elysées, met de Tour de France. We gaan naar Moskou. ’t Wordt een barstensvolle sportzomer.’
En wat moet je dan doen als argeloze lezer in deze stortvloed van sportnieuws? Zo snel mogelijk lid worden natuurlijk! ‘Ga mee, met het LD, elke dag. Voetballen, wielrennen, zomerspelen, juist nu kunt u uw Limburgs Dagblad niet missen.’
Dankzij de Tour-zege van Joop Zoetemelk werd het ook nog wat met de sportzomer van 1980, maar misschien van nog groter belang was dat er iemand op het idee was gekomen om de populariteit van sport te gebruiken voor het verkopen van extra kranten in de zomer – normaal gesproken een periode waarin mensen wel iets anders te doen hebben. Het bleek een vruchtbaar concept, niet alleen voor dagbladen in Limburg.
De sportzomer van 1984
In mei 1984 bijvoorbeeld werd een nieuwe videoband gelanceerd, waarmee negen uur tv kon worden opgenomen. ‘Het bandenbedrijf PDMagnetics uit Oosterhout heeft handig op de sportzomer ingespeeld,’ oordeelde Het Vrije Volk over deze innovatie. De Olympische Spelen waren dat jaar namelijk in Los Angeles, waardoor de belangrijkste onderdelen ’s nachts op de Nederlandse tv werden uitgezonden. Door die nieuwe videoband kon de slaperige sportliefhebber gewoon om 11 uur naar bed terwijl de hele sportnacht werd opgenomen. Een soort Uitzending Gemist, maar dan 32 jaar geleden.
De Telegraaf volgde dat jaar het voorbeeld van Het Limburgs Dagblad en kwam ook met speciale aanbiedingen voor de sportliefhebbers. ‘Veel nieuws, sfeer-en achtergrondverhalen, nationale en internationale reportages, opinies en exclusieve columns en foto’s zullen overzichtelijk en helder aan U worden gepresenteerd door een groot team van specialisten binnen de sportjournalistiek. Deze complete sportkrant van een ongetwijfeld hete sportzomer mag U dan ook niet missen!’
De sportzomer van 1988
Na 1988 werd de sportzomer snel populair, na het magische sportjaar met Yvonne van Gennip als drievoudig olympisch kampioen, PSV als winnaar van de Europacup en Oranje als Europees kampioen voetbal. Toen op de Zomerspelen ook nog eens twee gouden medailles werden gewonnen door Nederland was het helemaal feest. Iedereen wilde praten over die sportsuccessen, erover lezen en ernaar kijken. De tijden veranderen dus, want nu zouden we teleurgesteld zijn met slechts twee gouden olympische medailles.
In 1992, de volgende zomer met EK voetbal én Olympische Spelen, was het daarom raak – juist omdat in die jaren de commerciële tv in Nederland doorbrak zodat de publieke omroep een strijd moest leveren om de kijkcijfers. De vanzelfsprekendheid dat tv-kijkers alleen zouden afstemmen op de publieke omroep was al snel verdwenen. En zo bereidde de NOS zich voor op een sportzomer met twee uitputtende maanden van 10 juni tot en met 9 augustus, van de start van het EK voetbal tot en met de slotceremonie van de Olympische Spelen. De radio deed daar overigens nog niet aan mee, aldus Ferry de Groot, chef sport bij NOS radio.
De commercie werd als vanzelf meegezogen door deze massale tv-aandacht. Nederlandse bedrijven gaven in 1992 ruim 400 miljoen gulden uit om producten te verkopen via de sport. ‘Voor elektronicafabrikanten en –winkeliers is een sportzomer heel belangrijk,’ merkte De Leeuwarder Courant daarom op. ‘Zij hopen dat we massaal overstappen op een breedbeeld-tv voor in de huiskamer.’
Jopie Westerling uit Oude Pekela, handelaar in satellietontvangers, snapte dit. ‘Mis niets van deze fantastische sportzomer, schreef hij in een advertentie. ‘De als beste geteste schotel nu bij ons in de zaak.’
Kroegen vreesden aanvankelijk dat iedereen voor hun nieuwe tv zou blijven zitten, maar al snel werden grote schermen geplaatst om gezamenlijk te kunnen kijken én drinken. Steeds meer kranten en tijdschriften kwamen met extra bijlagen tijdens de sportzomer. Zo kwam De Telegraaf in 1992 opnieuw met een aantrekkelijk aanbod om een abonnement te nemen tijdens de sportzomer. En schreef Elsevier een verhaal over hoe de commercie de sportzomer van 1992 beheerste.
De sportzomer van de NOS
De NOS eigende zich in 2004 de sportzomer toe met dagelijks een uitzending van het programma Studio Sportzomer. De publieke omroep ging daarmee het gevecht aan met Villa BVD, het praatprogramma van Frits Barend en Henk van Dorp bij RTL tijdens het WK voetbal van 1998 en 2006 en het EK voetbal van 2000 en 2004 – de toernooien waar Nederland aan meedeed. De sportzomer van 2004 werd zo een openlijke strijd om de kijker, het kijkcijfer en de reclame-inkomsten.
Op 24 mei 2004 presenteerde Humberto Tan de eerste uitzending van Studio Sportzomer. ‘Goede avond, dames en heren,’ opende hij die dag, ‘een nieuwe leader, zoals het heet, een nieuwe ruimte, een nieuwe studio, een nieuw programma.’ Tot en met 29 augustus besteedde dit programma aandacht aan het EK voetbal, tennis, wielrennen en natuurlijk de Olympische Spelen – precies 84 dagen lang elke avond opnieuw.
Op 29 augustus was Mart Smeets gastheer van de laatste uitzending van deze eerste jaargang, net na de slotceremonie van de Olympische Spelen in Athene. Na drie maanden praten over topsport was hij bijna zijn stem kwijt. “We hebben het met een hele grote groep voor u gemaakt,” sloot hij af met hese stem. “En we hopen dat we het plezier dat wij hadden in het maken van dit gekke avondprogramma bij u aangekomen is en dat het u iets gedaan heeft.”
Dat zal zeker, want tot in 2017 was de sportzomer voor de NOS een beproefd concept – sinds 2007 zelfs in jaren zónder voetbal of Olympische Spelen. Het was goed voor de kijkcijfers en er viel geld mee te verdienen. Na een kwart eeuw zijn we er als tv-kijker inmiddels zo aan gewend geraakt dat we nu ook kijken als het géén sportzomer meer wordt genoemd, dit jaar dus voor de eerste keer in 26 jaar.