NieuwWielrennen

De begrafenis van een sportheld

De uitvaart van Bibian Mentel is een nationale gebeurtenis. Zo was het 99 jaar geleden ook bij de begrafenis van Christiaan Orlemans, die omkwam bij een botsing op de Amsterdamse wielerbaan. We hebben de filmbeelden.

De Nederlandse sportwereld was in shock door de dood van Christiaan Orlemans op 20 augustus 1922 bij een botsing op de wielerbaan van het Nederlandsch Sportpark in Amsterdam, de voorganger van het Olympisch Stadion. De begrafenis trok daarom heel veel mensen, zoals in deze film is te zien.

Het was een gruwelijk ongeluk geweest tijdens een baanwedstrijd met gangmaking op de 100 kilometer tussen Koos Storm, Jan Snoek, Piet Dickentman en Cor Blekemolen, de grote baanrenners van honderd jaar geleden. In de 128e ronde verloor één van de gangmakers de controle over zijn motor en raasde met meer dan 75 kilometer per uur het middenterrein op, waar Christiaan Orlemans vol werd getroffen. Zijn benen werden er bijna afgezaagd, waarna hij bijna onmiddellijk stierf, 30 jaar oud. Er waren ook twee zwaargewonden.

En dan te bedenken dat stadiondirecteur Jan van den Berg vlak voor het ongeluk die middenruimte had laten ontruimen, alsof hij het voelde aankomen. Het had nog veel erger kunnen aflopen.

De duizenden toeschouwers zagen het allemaal voor hun ogen gebeuren en verlieten zwaar aangedaan het stadion. Niet dat het uitzonderlijk was dat er doden vielen bij baanwedstrijden, want volgens tellingen van André Stuyfersant was Orlemans nummer 47 op deze treurige lijst van internationale slachtoffers. Stayeren in het baanwielrennen van honderd jaar geleden was wellicht nog dodelijker dan de autosport van een halve eeuw geleden.

Massa’s

De begrafenis vond plaats in Amsterdam, de woonplaats van het slachtoffer. Duizenden mensen stonden langs de route van woonhuis op het Iepenplein naar de Nieuwe Oosterbegraafplaats en die massa liet zich maar moeilijk bedwingen. ‘Reeds eenige uren voor de stoet het sterfhuis zou verlaten, verzamelde zich een groote massa belangstellenden en om half elf waren de vele duizenden rond Orlemans huis bijeen,’ zo meldde De Telegraaf. ‘Op de balkons van de huizen stond het vol belangstellenden en honderden hadden zelfs plaats gevonden op de daken en in de boomen. Het gedrang van de menigte was geweldig en slechts met de grootste moeite slaagde de politie er in de ruimte voor het sterfhuis vrij te houden.’ Het is ook duidelijk te zien op de filmbeelden.

Verder waren er veel mensen uit de wielerwereld aanwezig, net als de directie van het Stadion, waar het ongeluk was geweest. Storm, Snoek, Dickentman en Blekemolen liepen naast de kist, de hele route omstuwd door die oprukkende massa. Bij het graf waren veel toespraken, onder wie van de zeer emotionele Piet Moeskops, heersend wereldkampioen op de baan.

Sensatie en opwinding

Meteen na het ongeluk ontstond er grote discussie over het gebruik van gemotoriseerde gangmaking op de wielerbaan. ‘Men vraagt zich af, wat de dolle rennen, met sneltreinvaart, waarbij mensenlevens op de roekelooste wijze op het spel gezet worden, nog met redelijke sport te maken hebben,’ schreef dagblad De Amsterdammer bijvoorbeeld. ‘Het is de exploitatie van een bedrijf, waarin met levens gespeeld wordt, ten gerieve van een op sensatie en opwinding belust publiek. Men verwondert zich alleen, dat er niet meer ongelukken gebeuren.’

Een maand later waren er op dezelfde baan alweer wedstrijden met gangmaking, waarbij een band sprong van één van de motoren. Het liep allemaal maar net goed af. Er was dus niets veranderd.

Waardeer deze site!

Onze content is gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je dat laten blijken met een kleine financiële bijdrage.

Mijn gekozen waardering € -

Jurryt van de Vooren
https://sportgeschiedenis.nl
Specialist in sporterfgoed. Al meer dan 25 jaar de enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.