De Holland Sport Wielerbaan werd al in 1894 bedacht
Radio Tour de France heeft deze week live-uitzendingen vanuit Beeld & Geluid in Hilversum. De Holland Sport Wielerbaan is één van de attracties, een uitvinding uit 1894.
Patent uit 1898, als opvolger van de wielerbaan
Het tv-programma Holland Sport bestond van 2003 tot en met 2011 met Wilfried de Jong en Matthijs van Nieuwkerk als presentator. Eén van de vaste onderdelen was het fietsspel, een wielerbaan op miniformaat. Vier deelnemers namen plaats op een echte fiets, ieder verbonden met een fietsje op die wielerbaan. Hoe harder iemand trapte, hoe sneller het fietsje zich verplaatste. De komende week staat deze attractie dus ook in Beeld & Geluid.
Gymnasticon
Het onderliggende systeem is hetzelfde als van een hometrainer, die al een hele lange geschiedenis heeft. Het werd eind negentiende eeuw bedacht, zo zei wielerhistoricus George Hogenkamp in 1940. ‘De hometrainer is nu juist een halve eeuw oud. Destijds is er in verschillende landen patent op verkregen o.a. in Zwitserland in 1891, door Louis Morien Guignard en in Duitschland door het Magdenburger Vélociped Depot.’
Nog voordat dit patent was aangevraagd, bestond de hometrainer echter al, schreef diezelfde Hogenkamp in 1916 in zijn boek Een halve eeuw wielersport. ‘In den winter werd in Engeland de home-trainer uitgevonden,’ waarmee hij het jaar 1886 bedoelde. Inderdaad stonden het jaar erop advertenties in Nederlandse kranten, waarin zo’n object werd aangeboden.
Maar we moeten nóg verder terug, naar de Gymnasticon uit 1796 van Francis Lowndes. De fiets, zoals we die nu kennen, bestond nog niet eens, maar bij onderstaande tekening is duidelijk te zien dat het principe vergelijkbaar is.
Wedstrijden
In 1892 werd de hometrainer omschreven als ‘een toestel, waarop men het wielrijden bedriegelijk kan nabootsen.’ Er werden dat jaar wedstrijden op gereden tijdens de Sporttentoonstelling in Scheveningen. ‘Deze vorm van races heeft op den gewone voor,’ concludeerde Algemeen Handelsblad droog, ‘dat men elkaar niet in de wielen kan rijden.’ Het waren overigens niet de eerste meldingen van een wedstrijd, want in 1887 gebeurde dit voor de eerste keer in Nederland, opnieuw volgens Hogenkamp.
In het buitenland liepen die races uit op grote evenementen. In februari 1894 waren er wedstrijden in New York tussen de beroemde baanrenners Albert Schock en J.S. Prince. Elke avond reden ze vijftien mijl, zo schreef De Athleet. In 1908 gebeurde zoiets in Parijs met dagelijks grote aantallen toeschouwers.
En zo werd ook al heel snel het fietsspel bedacht, het prototype van de Holland Sport Wielerbaan. Het patent hiervoor is uit 1894, méér dan 125 jaar geleden! De evenementen die hiermee werden georganiseerd, trokken vanaf het begin al veel publiek. In 1897 bijvoorbeeld waren er wedstrijden in Parijs, net als in Berlijn in 1908.
