Gerard Vrolik won in 1883 als eerste Nederlandse wielrenner een wedstrijd in Vlaanderen

Gerard Vrolijk was de eerste Nederlandse wielrenner die in Vlaanderen een wedstrijd won. Ook is hij de bedenker van de ANWB-sigaar. ‘Rookers! Vraagt het merk A.N.W.B. drie cents sigaar, en gij bevoordeelt den Bond.’ 

Een fiets uit ca. 1886

Door Wim Zonneveld

Gerardus Vrolik wordt op 28 januari 1866 geboren in Rotterdam, in een zeer goed nest. Zijn vader en naamgenoot is arts. Zijn grootvader Willem en overgrootvader Gerardus waren beiden hoogleraren in de ‘ontleed- en heelkunde’ in Groningen en Amsterdam. Hun privécollectie leeft voort in het huidige Museum Vrolik van het Amsterdamse AMC, de Vrolikstraat in de Oosterparkbuurt is naar hen genoemd. Gerards oud-oom Agnites Vrolik was midden 19de eeuw Minister van Financiën en directeur-generaal van de Staatsspoorwegen, en in zijn eigen generatie is zijn neef Gé een landelijk bekend toneelspeler.

Het wielerjaar 1885

Na de eerste wielerwedstrijden in Den Haag op 6 april 1885 onder auspiciën van de ANWB, met een hoofdrol voor het 17-jarige wielerfenomeen Emiel ‘Pim’ Kiderlen uit Delfshaven, vindt op 10 mei op het Vrijthof in Maastricht de eerste ontmoeting in Nederland plaats met internationale deelname. Kiderlen moet daar over vijf kilometer op de hoge bi de winst laten aan zijn Antwerpse naamgenoot Emile de Beukelaer. Maar door dit contact rijden in juni en juli Pim en de Engelse Utrechter Charles H. Bingham wedstrijden in België, waar al langer georganiseerd wordt gereden. Op 7 juni klopt De Beukelaer Kiderlen nog over 1 mijl in Antwerpen. Daarna behalen zowel Bingham als Kiderlen overwinningen en tweede plaatsen in Spa en in Tienen. Mooie resultaten, bekend ook, maar er was iemand eerder.

Gerard Vrolik meldt zich op 10 mei in het wielercircuit, hij doet dan mee aan wedstrijden in Maastricht. Duizenden mensen omringen Het Vrijthof, ze zitten op daken en in de bomen. Kiderlen en hij domineren de wedstrijd voor ‘bicycles’, de hoge bi. Pim wint, maar Gerard maakt indruk: hij “verwisselde zelfs van velocipede, nadat hij reeds een rondje gemaakt had met een lossen pedaal”, schrijft De Kampioen. Een kunststukje op de fiets. Eind juli, in een wegwedstrijd tussen Mönchen Gladbach en Talen, wint De Beukelaer, Vrolik zesde, derde Nederlander.

Op 14 en 15 augustus organiseert de ANWB de eerste grote bondswedstrijden op de nieuwe baan in Nijmegen, Gerard rijdt er ook, op kunstige onderdelen. Wat te denken van Langzaamrijden over 50 meter, winnaar A.R.W. Kerkhoven uit Arnhem in 2 min. 32, tweede G. Vrolik, 2 min. 14. En Rijden met losse handen: 1. E. de Beukelaer, 2. E. Kiderlen Jr., 3. G. Vrolik.

Pim Kiderlen wint meerdere eerste prijzen. Wát hij ook doet, “vermoeienis of afmatting schijnt hij niet te kennen”, schrijft de NRC. “En dan die Vrolik, die eenen naam heeft die zoo juist zijnen gemoedsaard weergeeft – waar vindt men beteren clown dan hij ? Reeds het ronde, gezette uiterlijk (Vrolik heeft veel aanleg voor zwaarlijvigheid) en het leuke gezicht maken u vroolijk; maar als hij onder zijne toeren (het kunstrijden is zijne kracht) het publiek aan het schateren wil hebben, dan zijn éen, hoogstens twee zetten overvoldoende. Het publiek heeft bepaald genot gehad en zal zeker terugkomen.”

Maar terugkomen voor Gerard hoeft niet, want hier eindigt zijn korte maar krachtige wielercarrière. Hij is in juli 1887 eenmalig terug te vinden in een wedstrijd voor safeties in Amsterdam, zonder resultaat.

Het begin

Zo eindigt het, maar hoe begon het? Het begin van de jaren 80 is de periode van de opkomende rijwielhandel, de handelaars adverteren voor hun modellen (bicycles, driewielers, safeties) met zo gloedvol mogelijke aanbevelingen van gebruikers, liefst die van winnende of recordbrekende renners. De gebroeders Jac. en W.J. Koopman zijn de eerste grote handelaars in Rotterdam, Gerard Vroliks woonplaats, en aan hun advertentie in Het Nieuws van den Dag van 24 augustus 1883 is een aanprijzing toegevoegd:

Briefkaart. Valkenburg, 7 augustus 1883.“Ik heb op de bij U gekochte Bicycle de Gouden Medaille, enz. (1e prijs) op de Race te Antwerpen gewonnen. Ik was de eerste Nederlander tegen 60 vreemde Mededingers. (Get.) G. Vrolik.”

De Antwerp Bicycle Club werd in maart 1882 opgericht, en bleek al meteen in twee Emile’s, van Migem en de Beukelaer, een paar uitzonderlijk goede rijders te hebben, die voorjaar 1883 al wonnen in Namen en Spa. 5 augustus van dat jaar is een historische dag, zo schrijft Koen Mortelmans in Honderd Jaar Wielersport in de Provincie Antwerpen van 1990: de eerste clubwedstrijd op de Zuiderlei. Alfred van Peborgh wint het Kampioenschap van Antwerpen over 1500 meter, Emile van Migem de prijs van ‘de ABC’ over maar liefst 15 km. met 50 keerpunten.

En dan: de laatste wedstrijd van de dag, een “troosting” voor deelnemers die die dag nog geen prijzen gewonnen hebben “werd gereden over een afstand van 900m, waarbij het verboden was het stuur aan te raken. Winnaar werd de Nederlander Vrolik, op twee wiellengtes gevolgd door De Beukelaer en op 20m door Arthur van Migem.”

Een overwinning van Gerard Vrolik, op zijn specialisme, 17 jaar oud, de eerste van een Nederlander in Vlaanderen. Wel zeker een briefkaartje naar de thuisbasis waard.

ANWB-sigaar

In de loop van 1885 verhuist Gerard van Rotterdam naar Dieren bij Arnhem, rond deze tijd een centrum van de sigarennijverheid. Hij gaat werken bij fabriek La Bouquette van Joh. Legebeke, wordt bestuurslid van de Gelderse wielerbond en combineert werk en hobby, hij brengt de ANWB-sigaar op de markt. ‘Rookers! Vraagt het merk A.N.W.B. drie cents sigaar, en gij bevoordeelt den Bond. Men eische ongeopende kistjes en de handteekening van G. Vrolik erop’, schrijft De Kampioen in juli 1888.

In 1894 is hij terug in Rotterdam, hij begint een rijwielhandel aan de Wijnhaven met partner J.P.A.F. Oelrichs, uit een Duitse handelsfamilie uit Nederlands Indië. Ze specialiseren zich als een van de eersten in ‘kleedingstukken voor wielrijders’, worden agent van Humber, het Engelse merk waarvoor Jaap Eden rijdt, en openen een tweede zaak in de Schoutenstraat in Utrecht. Het gaat een tijd heel goed, dan minder. Er wordt nog een poging gedaan mee te drijven op de populariteit van Amerikaanse importspullen, zoals ‘Amerikaansche speelkaarten’ en grasmaaiers, maar op 31 maart 1900 wordt de zaak failliet verklaard.

Oelrichs overlijdt in 1907, Gerard Vrolik verdwijnt uit de berichtgeving, mogelijk emigreert hij naar Zuid Afrika.