Tachtig jaar geleden werd het WK wielrennen gestaakt vanwege de Tweede Wereldoorlog

Van 26 augustus tot en met 3 september 1939 stond het WK baanrennen in Milaan op het programma, net in de week dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Vanwege de snel oplopende internationale spanningen werd het evenement op 29 augustus afgebroken – precies tachtig jaar geleden. Dirk Zijp was daarna erg somber over de nabije toekomst.

De regenboogtrui van Jan Derksen uit 1939, uit de collectie van NOC*NSF

Het programma in Milaan was in volle gang toen het werd gestaakt – vooralsnog met het idee om het later af te ronde. Dat is er alleen nooit van gekomen. Door een bizar toeval werd ook het WK wielrennen van 1914 gestaakt vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Zoals ik in Trouw al eens schreef: een wereldoorlog breekt áltijd uit tijdens een WK wielrennen.

In 1939 was er daarom slechts één kampioen: de Nederlander Jan Derksen bij de amateursprinters. Zijn landgenoten Arie van Vliet en Cor Wals hadden zich wel geplaatst voor de finales bij respectievelijk de beroepsrijders en stayers, maar die zijn nooit gereden. Pas in 1946 was de volgende editie, waar Derksen opnieuw wereldkampioen werd – nu als prof.

In het Noord-Hollandse sporttijdschrift Het Groentje schreef medewerker Dirk Zijp op 7 september 1939 een sombere beschouwing over de toekomst van het wielrennen, zowel de sport als de beoefenaars en de hele industrie eromheen. Omdat het de tijdsgeest zo goed vangt, nemen wij grote delen over. Het complete verhaal lees je hier – op de laatste twee pagina’s.

DE STILLEGGING VAN DE WIELERSPORT.

EEN GROOT FINANCIEEL NADEEL.

De vloek der oorlog is over Europa gekomen. Alles wat moeizaam is opgebouwd na 1914  1918 dreigt te worden verwoest. Waar men jaren over heeft gewerkt kan teniet gedaan worden in enkele uren tijds. Hoe wreed is het lot dat zich over de Europeesche landen dreigt te ontlasten.

Welk een felle tegenstellingen: oorlog en vrede. Zondag j.l, was de dag waarop onder normale omstandigheden te Vaseré de wereldkampioenschappen wielrennen op den weg verreden zouden zijn indien de spanning niet te zwaar was geworden, waardoor het noodzakelijk was de wereldkampioenschappen af te lassen … tot later.

Wanneer kan dat later zijn. Bij de U.C.I. sprak men nog over dit najaar. Doch daarop is geen kijk. Het zal op zijn vroegst volgend jaar zijn. Maar wie waarborgt ons dat het dan reeds afgeloopen zal zijn? De gedachten aan al die vreeselijke dingen maakt je stil, om niet te zeggen bang. De vorige wereldbrand heeft van tal van wielerkampioenen het leven geëischt. Een nieuwe generatie is opgestaan, zal hun hetzelfde lot beschoren zijn als hen die sneuvelden? „Vrede”, hoe diep beginnen wij op dit vreeselijke oogenblik de beteekenis van dit woord te begrijpen.

De terugtocht uit Milaan

Plotseling zijn de wereldkampioenschappen verbroken. In allerijl hebben de renners hun bagage gepakt om niet de kans te beloopen de grenzen gesloten te vinden. Was het wel verantwoord op zulk een moment evengoed een aanvang te nemen met de wereldkampioenschappen? Laten we er niet over redetwisten en enkel er in zien dat de leiders van de U.C.I. een groot vertrouwen hadden in een vreedzame oplossing van de hangende kwesties.

Uiteraard is de weg terug voor de Hollandsche renners geen prettige geweest. Ja het is waar, Jan Derksen heeft het wereldkampioenschap der Amateurs gewonnen. Maar hij heeft er toch lang niet het geluk van wat hij er onder normale omstandigheden van zou hebben gehad. De bange terugtocht en het niet kunnen uitbuiten van zijn kampioenschap zijn de schaduwzijden.

(…)

Op het oogenblik dat Nederland een kans had minstens drie titels te winnen, zijn de renners naar huis gezonden. Voor hoe lang? Want ook in eigen land en daarbuiten is het wielrennen voorloopig gedaan. Vorige Zondag draaiden nog twee Duitsche jongens in Assendelft, Zims—Küsters. Niemand geloofde nog aan de „Krieg”. Jan Pijnenburg had er alleen beteren kijk op en was uit angst voor de internationale verwikkelingen Zaterdags n i e t naar Krefelt gegaan. Alkmaar heeft afgezien van een groot siuitingsprogramma. De volle animo van het publiek is er toch momenteel niet.

De eigenaars van wielerbanen gaan een moeilijken tijd beleven. Vroegtijdiger sluiten dan normaal. Wanneer zullen zij de kans weer hebben de poorten te ontsluiten? Het is allemaal zoo moeilijk daarop het antwoord te geven, omdat het oorlog en vrede in zich opschuilt.

Maar tevens zijn zij die in de wielersport hun brood verdienden werkloos geworden. Want waar moeten de renners heen nu de baansport stuk is en de heropeningen van de sportpaleizen tot de ijdele wenschen behoort. Doch ook de rijwielindustrie krijgt een gevoelige klap. Ga nu maar eens kijken bij de „Joco” b.v. en vergelijk de drukte bij gewonen tijd. Alles is in één slag stuk. Alle wegwedstrijden in België, Frankrijk en ook in ons land zijn afgelast. Daardoor hebben honderden hun inkomen verloren. Want dagelijksch waren er vele wedstrijden waar honderden guldens aan prijzen waren te winnen. Nu pas komt recht duidelijk tot uiting hoevelen er zijn die een boterham winnen in de wielersport.

Ook in ons kleine Noordholland zijn het er nog velen. Intusschen is de ronde van Hoorn afgelast. Maar op dienzelfden dag gingen ook de coursen te Zuilen en Feyenoord (Rotterdam) niet door. Een bedrag van die drie wedstrijden van circa 750 gulden. In Medemblik op 18 September zal men er zich eveneens wel aan houden geen feestelijkheden te organiseeren. Weer een wedstrijd te niet. De „Veka”baan had nog drie belangrijke wedstrijden op het programma staan. Binnen- en buitenlandsche renners waren er reeds voor aangeworven. Door overmacht overvallen worden de overeenkomsten geannuleerd. Zoo zouden wij voort kunnen gaan. Maar met dat alles is de wielersport metéén in een heel moeilijk stadium gekomen.

Jan Derksen, de enige wereldkampioen van 1939, in 1953 in het Olympisch Stadion

Nu de omstandigheden veranderden.

Nu er zoo’n plotselinge ommekeer is gekomen willen wij toch een enkel welgemeend woord tot onze jongens zeggen. Nu immers plotseling het aantal wedstrijden minder en onregelmatiger is geworden, zouden wij er met klem op willen aandringen —blijf evengoed de sport getrouw. De sport waarvan je al zooveel vreugde hebt beleefd. Die eigenlijk een aparte wereld voor je heeft geschapen is te mooi om zoo, zonder meer, vaarwel te zeggen.

In de vorige periode hebben de meesten onzer enkel en alleen, voor hun sport geleefd. Iedere cent werd er voor uitgegeven. Laat dat zoo blijven. Blijf op je eigen wijze de wielersport beoefenen. Niet je kop in den wind gooien en teniet doen wat je bij je zelf na een lange en moeizame periode hebt opgebouwd. In het kort dus: maak geen oorlog met je zelve, want daarvan zou je spijt hebben op oogenblikken dat de zon weer begint te schijnen.

Zeker is het goed om nu productief werk aan te vatten. Ik wil daarmede zeggen om zoo veel mogelijk de opengevallen plaatsen in te nemen. Zoo zag ik b.v. Ab Bosma op een auto van „Aurora” rijden. Weer een ander maakt zich verdienstelijk in zaken. Maar zoek daarnaast gelegenheid om de wielersport te blijven beoefenen. Nu komt juist het nut van een wielerclub zoo sterk naar voren. Een club die de onderlinge band van de wielersportvrienden juist in dezen tijd zoo aanmerkelijk kan verstevigen. Een club die aan kan vullen voor een gedeelte datgeen wat de jongens anders in wedstrijden vonden. De clubwedstrijden worden van meer beteekenis.

Zeker, er zijn natuurlijk ook verschillende renners en clubbestuurders onder de wapenen. Maar de overgeblevenen doen goed de handen in elkaar te slaan om in dezen moeilijken tijd van de sport nóg te maken wat er van te maken is. Kweek vriendschap en verdraagzaamheid zoodanig aan, dat we elkaar dankbaar kunnen zijn voor de oogenblikken die samen worden doorgebracht. Als we de zaken zoo aanvatten dan is et evengoed nog veel goeds tot stand te brengen. Hoe moeilijk de situatie voor de wielersport op dit oogenblik ook geworden is. Want ook de andere takken van sport hebben het moeilijk, doch geen heeft met zooveel moeilijkheid te kampen dan de wielrennerij van nu.

Waardeer dit artikel!

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken door een kleine bijdrage te doen